10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Feminist Ütopyalar ve Politika
Mülksüzler 23 , Hep Yuvaya Dönmek 24 , Karanlığın Sol Eli 25 ,
Rüzgargülü 26 ve Rüzgar’ın On İki Köşesi. 27
***
Feminist ütopyaların genel olarak ortaklaştıkları noktalara değinmek
gerekirse, bir kere eleştirel ütopya tekniğini çok kullanıyorlar.
Mülksüzler’i okuyanlar vardır aranızda. Mülksüzlerde iki
gezegen vardır, Anarres ve Urras. Anarres anarşist bir toplumdur
ama kurak bir yerdir. Aslında ütopya mıdır orası? Çünkü ütopya
dediğinizde karnınızın tok, sırtınızın pek olması gerekir. Orada
çok eşitlikçi bir hayat sürerler ama çok da çalışmaya dayalıdır. Urras
ise kapitalisttir, bugün yaşadığımız dünyadan daha beter bir
dünyadır çünkü kadınlar hiçbir işe giremezler. Ama bir yandan
doğal güzellikleri, bitkileri, hayvanları, tarihi mirasıyla da güzel
bir dünyadır. Bunlardan hangisi ütopya? Birinde çok güzel bir
dünya var, ötekinde kurak, tozlu bir dünya ve Le Guin bu ikisi
arasındaki karşılıklı etkileşimden bahseder, zaten alt başlığı da
“İkircikli Bir Ütopya”dır.
Zamanın Kıyısındaki Kadın çok önemli. 70’lerde geçiyor,
Kuzey Amerika’da yoksul ve Meksikalı bir kadın var, adı Connie.
Yani toplumsal statüde en alt tabakada olan bir insan… Bu kadın
2137’deki bir toplumla telepati yoluyla iletişim kuruyor. Genelde
gelecek tahayyülünde uçan arabalar, hava trafiği, androidler falan
vardır ama burası öyle değil, köy gibi bir yer. Aslında teknoloji yok
değil ama teknoloji başka amaçlar için kullanılıyor. Mesela madencilik
gibi kimsenin yapmak istemediği işler için kullanılıyor.
Bu merkezi örgütlenmenin olmadığı bir toplum, insanlar doğum
yapmıyorlar çünkü kadınlar sahip oldukları tek iktidar olan annelik
iktidarından da vazgeçiyor. Doğum beden dışında yapılıyor
ama erkekler de çocukla bağ kurabilmek için çocuk emzirebiliyorlar.
Her çocuğun üç annesi var, hepsine anne deniyor, bunlar
erkek ya da kadın olabilir. Üç kişi çocuktan sorumlu ama hepsine
anne deniyor.
23 Le Guin, Ursula K., (2011), Mülksüzler, (çev. Levent Mollamustafaoğlu), Metis
Yayınları, İstanbul
24 Le Guin, Ursula K., (2002), Hep Yuvaya Dönmek, (çev. Cemal Yardımcı), Ayrıntı
Yayınları, İstanbul
25 Le Guin, Ursula K.,(2010), Karanlığın Sol Eli, (çev. Ümit Altuğ), Ayrıntı Yayınları,
İstanbul
26 Le Guin, Ursula K., (2012), Gülün Günlüğü (Rüzgargülü), (çev. Ümit Altuğ),
Ayrıntı Yayınları, İstanbul
27 Le Guin, Ursula K., (2011), Rüzgarın On İki Köşesi, (çev. Aysun Babacan), Ayrıntı
Yayınları, İstanbul
Connie geleceğin toplumuyla sürekli telepati halinde, oraya
gidiyor, böylece biz de o toplumu tanıyoruz. Ama bir gün birden
başka bir gelecekte uyanıyor (bu kitabın içinde küçük bir karşıütopya
bölümü). Başka bir gelecek daha var, burada yüzlerce katlı
binalar var, her şey toz içinde, yoksullar daha alt katmanlarda
kırk yaşına kadar yaşıyorlar, zenginler ise daha üst katmanlarda,
yoksulları organ bankası olarak kullanarak iki yüz yaşına kadar
yaşayabiliyorlar. Kadınlar sınıflandırılmış ve bedenleri sınıflarına,
işlevlerine göre şekillendirilmiş. Bunun dışında üç boyutlu televizyonlar
var, adı “Her Şeyi Tat”. Burada işkence, tecavüz, cinayet
gibi bütün görüntüleri izliyorlar, uyuşturucu reklamları, genelev
reklamları var. Marge Piercy burada karşımıza iki farklı alternatif
gelecek koyuyor, bugün durduğumuz yerden, yapacağımız seçimlere
bağlı olarak her ikisine de ulaşabiliriz.
***
Buradan, feminist ütopyaları konuşurken mutlaka değinmemiz
gereken, dil meselesine geçeyim. Nasıl bir dil kullanıldığı çok
önemli çünkü hayat değiştiğinde hâlâ aynı dili kullanmamız
gerekir zaten. Bizim Türkçe okurken çok fark etmediğimiz ama
İngilizcede olan bir şey var, biliyorsunuz ki insan “man” olarak
geçiyor. Soyut bir insanın eylemleri anlatılırken “he” ve “his” zamirleri
kullanılıyor. Buna dikkat ediyorlar ve Zamanın Kıyısındaki
Kadın’da “person” ve “per” diye bir iyelik zamiri kullanılıyor.
Le Guin, 1969’da yazdığı insanların hepsinin androjen olduğu
Karanlığın Sol Eli kitabı ile ilgili olarak, 1975’te yazdığı Kış Kralı
adlı bir hikâyenin başında şöyle demiş, “Ben bu kitabı yazdığım
zaman bu insanlar androjendi ama “he” zamirini kullandım onlar
için. Birçok feministi de bu çok üzdü, haklılardı da. O yüzden
bu hikâyede hepsini “she” olarak kullanıyorum ama uydurulmuş
zamirleri de ahmakça ve sinir bozucu buluyorum.” Umarım artık
böyle düşünmüyordur çünkü ben hiç “ahmakça ve sinir bozucu”
bulmuyorum. Bence hayat bu kadar değiştiyse dil de değişmeli.
Bir de androjenlik meselesi var. 70’lerde ve 80’lerde androjen
deniyordu, şimdi belki de queer demeliyiz. İki cinsin birbirine
benzemesi, bir bakışta ayırt edilememesi gibi bir androjenlik ya da
Karanlığın Sol Eli’ndeki gibi cinsiyetlerin zaman zaman değişmesi
gibi bir androjenlik söz konusu olabiliyor. Her anlamda aslında
kadın ve erkeğin günümüzdeki kadar birbirinden uzak olmaması
diyebiliriz. Hem fiziksel anlamda erkeklerin bebek emzirebilmesi
gibi bir androjenlikten söz ediyorlar hem de cinsiyetleri zihinsel
ve duygusal olarak birbirlerine yaklaşmış ve birbirleriyle denge ve
510 511