10EP2Te

İstanbul Amargi - Feminizm Tartışmaları Antimilitarizm ve Feminizm
Militarizmi görünür kılmak
Şimdi Begüm’ün “Militarizm her yerde!” demenin sorunlu olduğuna
dair yaptığı eleştirisine geleceğim. Bunu sürekli söylemek
neden sorunlu? Militarizm her yerde olmadığı için değil herhalde,
bunu kast etmiyorsun değil mi? Mesela bununla cinsiyetçilik
her yerde demek ve bunun üzerine kurulu bir siyaset arasındaki
ilişki nedir? Feministler olarak da cinsiyetçilik her yerde diyoruz
ve bunun siyasetini yapıyoruz. Ama bu analizler nerede çok eksik
kalıyor? Birincisi, sadece bunu söyleyip, bıraktığımızda çünkü bu
durumda altı boş ve yüzeysel bir analize dönüşüyor. “Evet her yerde,
ee sonra?” dedirten bir noktaya geliniyor. İkincisi, bunun her
yerde farklı şekillerde nasıl tezahür ettiğine bakmadığımızda sorunlu
oluyor. Her yerde olduğunu en baştan varsaydığımız zaman
bunun spesifik bir yerde nasıl işlediğine, nasıl deneyimlendiğine,
bunu nasıl kavramsallaştırmamız gerektiğine dair bir merak ve
özenimiz olmuyor. Dolayısıyla bu tür genellemeleri yapmak çok
sıkıntılı. Sadece bu genellemeler ile ne feminist ne de antimilitarist
siyaset yapmamız mümkün olur.
Begüm’ün söylediği militarizmi görünür kılmak ve onunla
mücadele edebilmek çok önemli. Nasıl ki kadına yönelik, aile içi
erkek şiddetinin adını koymadığımız zaman onunla mücadele
edemiyorsak militarizmin de adını koymadığımızda onunla mücadele
edemeyiz. Fakat militarizmin sürekli her yerde olduğunu
söyleyerek her bir alanda gelişmiş farklı mücadele alanlarına
kör kalmak, o mücadeleyi yok saymak da aynı şekilde sorunlu.
Aslında en fazla bu mücadele alanlarından beslenebiliriz. Sevgi
Soysal’ı şimdi okuduğumuzda inanılmaz zihin açıyor. Nasıl bir
antimilitarist, feminist dil geliştirmiş Sevgi Soysal gibi biri? Kadınlar
Mamak Askeri Cezaevi ortamında nasıl bir mücadele alanı
yaratmışlar? Bunun gibi pek çok örnek var. Dolayısıyla her zaman
gözümüzü mücadele eden kadınlara çevirmemiz ve kadınların
militarizmin neresinde durduklarına dair, Cynthia Enloe’nun da
söylediği gibi, her zaman “meraklı” olmamız gerekiyor. Ordudaki
kadınları da merak etmemiz gerekiyor. Ne yapıyor kadın subaylar?
O korkunç örgütlenmeyle nasıl mücadele ediyorlar? Ve kadınlara
karşı “Ah siz kadın subay olmayı seçtiniz, ne kötüsünüz,”
veya “Ah, siz kadın polisler, polis olmayı seçtiniz, ne kötüsünüz,”
gibi bir yerden yaklaştığımızda aramıza baştan bir set koymuş
oluyoruz ve çok sorunlu bir siyasi konumlanma içerisine giriyoruz.
Tam tersi o kadınları merak edip, deneyimlerini anlamaya
çalışıp, onların deneyimleri ve mücadeleleri üzerinden kendimizi
konumlandırmalıyız. “Onlarla nasıl bir dayanışma ilişkisi içine gi-
rebiliriz? Onların mücadelesini nasıl daha mümkün kılabiliriz?”
sorularını sormak da çok önemli.
Antimilitarizm ve şiddet karşıtlığı tartışması çok kritik bir
tartışma tabii. Bir kere şu tartışmaya hiç katılmıyorum ki, Foti
Benlisoy ve Selin Pelek’in metninde olduğu gibi, eleştirenler böyle
bir yerden eleştirmeye başlıyorlar: “Antimilitarizm eşittir şiddet
karşıtlığı egemen düşünce oldu.” Nerede oldu? Nerede yaygınlaştı
bu düşünce? Türkiye’de sanki çok büyük bir şiddet karşıtı hareketi
varmış gibi. Keşke olsa ama yok ki!
Nilgün: Yaklaşık yirmi yıldan söz ediyoruz.
Ayşe Gül: Ama antimilitarizmin adını koyanlar üç beş kişi. O kadar
küçük bir gruptan ve herkes tarafından eleştirilen bir duruştan
bahsediyoruz ki, şiddet karşıtı antimilitarizm duruşu Türkiye’de
hiç de öyle yaygın değil bana sorarsan. Tam tersi şu anda tam da
Begüm’ün dediği gibi ordu karşıtı, askeri vesayet karşıtı bir antimilitarizm
anlayışı yaygınlaşıyor. Ya da biraz daha geniş anlamda
zorunlu askerliğe karşı çıkmak, T.C.’nin militarizmine karşı çıkmak
olarak yaygınlaşıyor. Şiddet karşıtı antimilitarist duruş kimsenin
kolay kolay yakın durmak istemediği, hâlâ çok daha marjinal
bir duruş.
Şiddet karşıtlığının T.C.’nin şiddeti ile gerillanın şiddetini
eşitlemek olarak görülüyor olması çok sorunlu deniliyor. Kim
bunları eşitliyor ki? Kim bunları simetrik olarak görüyor? Eğer şu
anda egemen medyadaki, PKK’nin silah bırakması gerektiğini ve
sorunun ancak böyle çözüleceğini söyleyip de aynı zamanda zorunlu
askerliği, devletin militarizmini sorunlaştırmayan bir bakış
açısını eleştiriyorsanız tabii ki haklısınız. Tabii ki de Türkiye’de
böyle bir yaygın bakış açısı var ama benim bildiğim şiddet karşıtı
antimilitaristlerin hiçbirisi bugüne kadar Kürtlerin yaşadığı deneyime,
savaşın oluşma koşullarına kör kalan kişiler değil, tam
tersine yapılan antimilitarist savaş karşıtı eylemlerde ağırlıklı
olarak neler yapıldığına bakarsanız, İzmir’de, İstanbul’da 90’larda
sokağa çıkıp, insanlara “Askere gitmeyin!” demek zaten baştan
polis şiddetine maruz bırakılmanız anlamına geliyordu ve bu
eylemlerin hepsi Doğu’da ya da Türkiye’de yaşanan savaşla ilgili
insanları harekete geçirmek, farkındalık kazandırmak için yapılmışlardı.
Vicdani ret hareketi nereden çıktı diye bakarsanız savaş
karşıtlığından çıktı.
Nilgün: Kürtlere yönelik saldırılardan çıktı.
Ayşe Gül: Ama bunu yapanlar şiddet karşıtıydılar ve bunun karşısında
gerilla örgütlenmesini politik bir çözüm yolu, ahlaki olarak
kendilerine bir çıkış olarak görmüyorlardı. Dolayısıyla vicdani/
ahlaki olarak şiddeti reddetmek gibi bir duruş var evet ama şiddet
178 179