BEZBEDNOST SAOBRAŃAJA – uőbenik –

8
Lipovac, P. Krsto Bezbednost saobrañaja
Pri koåeçu klasiånim koånicama dolazi do blokiraça toåkova. Kada su upravÿaåki
toåkovi blokirani oteæano je ili, åak, onemoguñeno upravÿaçe vozilom.
Ako toåkovi blokiraju u krivini vozilo ñe nastaviti da se kreñe tangencijalno, tj.
siñi ñe sa puta. Ako jedan toåak naiœe na klizav kolovoz, on ñe bræe proklizati i
realizovañe se razliåite sile koåeça, zbog åega moæe doñi do zanoãeça vozila. Da
bi se ove nebezbedne situacije (nemoguñnost upravÿaça pri koåeçu i zanoãeçe
vozila pri koåeçu) spreåile danas se sve åeãñe ugraœuju, tzv. anti blokirajuñi sistemi
(ABS).
Mada postoje razliåite varijante ABS, grubo moæemo reñi da je zadatak
ABS da dozira sile koåeça tako da se odræavaju na granici proklizavaça. Åim
doœe do proklizavaça na jednom toåku ABS smaçuje sve sile koåeça tako da se
toåak odblokira (nastavi se okretaçe toåka), bez obzira ãto vozaaå snaæno pritiska
papuåicu koånice. Tako se ostvaruje najefikasnije bezbedno koåeçe u datim uslovima,
spreåava se potpuno proklizavaçe, a vozilo ostaje stabilno i upravÿivo.
Vozila sa ABS ostaju stabilna i upravÿiva i pri koåeçu na klizavom kolovozu
(sneg, led, voda, prÿavãtine i sliåno) kao i pri koåeçu u krivini. S obzirom da
ABS spreåava blokiraçe toåkova, proklizavaçe pneumatika se svodi na minimum,
pa se smaçuje i treçe pneumatika i kolovoza. Zato vozila sa ABS ostavÿaju
tragove koåeça koji nisu lako uoåÿivi. Tragovi koåeça sa ABS su svetliji i isprekidani,
a åesto se ne mogu ni uoåiti golim okom. Ukoliko kolovozni zastor nije
ravnomernog kvaliteta, onda ñe se tragovi boÿe uoåavati na onoj strani koja obezbeœuje
loãije priaçaçe (na primer, uz desnu ivicu kolovoza ima prÿavãtina i sliåno).
Danas se radi na optimiziraçu opreme i metodologije za lakãe uoåavaçe tragova
koåeça vozila sa ABS.
Tragovi koåeça vozila sa ABS se lakãe uoåavaju na obodu pneumatika
nego na podlozi. Posebno ñe se lako uoåiti na obodu onog pneumatika koji je ranije
proklizao. Na obodu pneumatika ne moæe se uoåiti jedna taåka zacrçeça (jer
nema potpunog proklizavaça), veñ su zacrçeça ravnomerno rasporeœena po
obodu pneumatika (posledica koåeça okreñuñim toåkom). O ovom se mora voditi
raåuna prilikom traæeça tragova koåeça. Podatak o tome da li vozilo ima ABS
mora se evidentirati u uviœajnoj dokumentaciji ili bar evidentirati taånu marku, tip
i godinu proizvodçe vozila.
c) Karakteristiåni detaÿi na tragovima koåeça
Kad pronaœemo tragove koåeça, trebalo bi ih detaÿno analizirati kako bi na
çima naãli neke promene – karakteristiåne detaÿe. Najznaåajniji su oni karakteristiåni
detaÿi koji su nastali u trenutku sudara ili neposredno posle sudara, i to:
– kratki prekid (slabÿeçe) traga,
– nagle promene pravca pruæaça traga,
– kratko zadebÿaçe ili zacrçeçe traga,
– prelazak traga koåeça u trag zanoãeça i
– kombinacija prethodno navedenih detaÿa.
Opisane karakteristiåne detaÿe bi trebalo obraœivati sliåno drugim vaænim
tragovima saobrañajne nezgode. Zato bi tragove kretaça trebalo posebno detaÿno
242