Nr 608, styczeń 2006 - Znak

ELŻBIETA WOLICKASein – byt (lub Bycie – u Heideggera). Piękno jest „bytującym pozorem”(der seiende Schein), powiada Gadamer – „duchowym pozorem”(der geistiger Schein), jak powiedziałby Hegel. Różnica znaczeniowaobydwu wyrażeń sprowadza się do subtelnego niuansu, którynie narusza ich istotnego konceptualnego pokrewieństwa. Obydwajfilozofowie zgadzają się co do tego, że pozór to nie tylko coś, cowprowadza w błąd, co jest złudzeniem, czymś, czego nie powinnobyć. Hegel powiada: „sam pozór jest istotowym momentem istoty;nie byłoby prawdy, gdyby nie była pozorem i nie przejawiała się (lub:przeświecała – przyp. E. W.; wenn sie nicht scheine und ersheine),gdyby nie była czymś d l a kogoś, zarówno dla siebie samej i dladucha w ogóle” 10 ; i dalej: „piękno... dotyczy przejawiania się (lub:przeświecania – przyp. E. W.; Scheinen) pojedynczej postaci. (...)Piękno może przysługiwać tylko p o s t a c i, gdyż jedynie postać jestzewnętrznym przejawianiem się, w którym obiektywny idealizm życiastaje się czymś dla nas jako dla tych, którzy oglądają i zmysłoworozpatrują” 11 .Ten fragment Heglowskiej Estetyki można by przypisać Gadamerowi,który wypowiada się w podobnym duchu:„Obecność” w przekonywający sposób cechuje byt piękna. Choć pięknamożna doświadczać jako odblasku czegoś pozaziemskiego – to jednak występujeono w widzialnym świecie. To, że istotnie jest przy tym czymś innym, istotąinnego rzędu („innobytem”, jak by wyraził się Hegel – przyp. E. W.), ujawniasię w sposobie jego występowania. Pojawia się nagle, bez przejść, bez pośrednictwaznika. Jeśli musimy za Platonem mówić o przepaści (chorismós) międzytym, co zmysłowe, a tym, co idealne, to jest ona właśnie tutaj, a zarazem jest tuteż przezwyciężona 12 .W Aktualności piękna 13 wyraża tę myśl dobitniej i zwięźlej: „Ontologicznąfunkcją piękna jest usuwanie przepaści między ideałema rzeczywistością”.Obraz Gadamerowskiej dekonstrukcji kluczowych kategorii estetycznychbyłby niepełny, gdybyśmy pominęli doniosłą, a zarazembodaj najbardziej dyskusyjną kwestię „sztuk pięknych”. Sztuki pięk-12610Wykłady o estetyce, dz. cyt., s. 15.11Tamże, s. 208.12Prawda i metoda, dz. cyt., s. 434-435.13Dz. cyt., s. 20.