Nr 608, styczeń 2006 - Znak

JERZY SURDYKOWSKIten dom dający spokój, dobroć, pewność i niewzruszoną siłę? Jednopozostaje niewątpliwe: zawsze odnajduje go wiara, niezależnie odtego, jaka by była. Poza nią jesteśmy tylko targaną wiatrami łupiną.Czyżby był to ten poszukiwany dowód na istnienie Boga czy jedyniedramatyczne rozdarcie między wiarą a rozumem? Tylko dlaczego cinasi bogowie tak krwawo się spierają? Ich jest wola, nasza jest krew.Boskie rozdarcieTak człowiek odkrywa, że prawdziwą ceną wolności jest niepewność,a nawet strach. Nie było tego w państwie niewolniczym: tam,mając dobrego pana, było się przynajmniej bezpiecznym, a o wolnościnikt nie marzył, bo jej nie znał. Dobry pan jest pięknym marzeniemniewolnika, ale wolność jest jego deprawacją. Tylko aby toodkryć, trzeba wprzód jej zakosztować – jak jadu. Dopiero wtedyczłowiek pojmuje, że wolność jest nie do pogodzenia z równością,ze szczęściem, z bezpieczeństwem i z wieloma innymi przyjemnościami.Dopiero po wygnaniu z raju człowiek z przerażeniem odkrywa,że już nie ma innego wyjścia jak podjęcie trudu istnienia. Mickiewiczowskabajka w tej wersji powinna kończyć się dobrowolnymnałożeniem obroży na wilczą szyję. „Człowiek jest słaby...” – mówiWielki Inkwizytor w Braciach Karamazow Dostojewskiego, zachęcającdo odstąpienia mu tej przeklętej wolności wraz z jeszcze bardziejnienawistną odpowiedzialnością, w zamian za bezpieczeństwoi święty spokój.Miniony wiek XX – jaki był, taki był – okazał się stuleciem wolności.Wyzwoliły się i wybiły na suwerenność państwa i narody.Rozpadły imperia. Prawa człowieka – o których nikt przedtem niesłyszał – stały się prawem międzynarodowym. A jednocześnie tenwiek stworzył zbrodnicze dyktatury, które – operując fantomem„prawdziwej wolności” – przyniosły śmierć i cierpienie setkom milionów,a jeszcze większej liczbie ludzi wykrzywiły i zmarnowałyżycie. Ten wiek wyniósł na piedestał słowo „ja”, toleruje jeszcze słowo„ty”, ale już prawie zupełnie zapomniał o „my”. Czy wolnośćjest podstępnym złudzeniem, wieżą Babel naszych czasów?138