Nr 608, styczeń 2006 - Znak

136JERZY SURDYKOWSKIdów. „Granicą wolności jest odległość dzieląca twoją pięść od nosabliźniego” – trafnie powiedział stojącemu przed trybunałem gagatkowipewien XIX-wieczny sędzia, co do dnia dzisiejszego jest cytowanejako jedna ze zgrabnych definicji wolności. Wolność realizujesię w obrębie prawa. Dozwolone jest to, co nie jest wyraźnie zakazane– a jeszcze do tego powinien miarkować ją wstyd i dobry obyczaj.„Wolność jest milczeniem prawa” – napisał zwięźle Tomasz Hobbes,XVII-wieczny angielski filozof. Ale jakie to ma być prawo: ludzkie,boskie, międzynarodowe? Wyznaczone przez zmienne wynikiparlamentarnego albo wiecowego głosowania czy przez spiżowoodwieczne zasady? Kant odpowiada: „wolność to panowanie nadsamym sobą, usuwanie przeszkód dla mojej woli, posłuszeństwo prawom,ale prawom, które sam ustanowiłem”. Ale jeśli sam sobie ustanawiamprawa, nawet przez demokratycznie wybraną reprezentacjęparlamentarną, to – jak w przytoczonym przed chwilą nieco frywolnymprzykładzie – będę wydany na zmienność nastrojów i fluktuacjepotocznej opinii: od tradycyjnego rygoryzmu do libertynizmuprzyzwalającego prawie na wszystko, ale potem chyłkiem wycofującegosię z nieczystym sumieniem tą samą drogą… Ile razy i jak daremniemożna ją przebywać? Więc może lepsza jest ta spiżowa niezmiennośćzasad danych od początku, nienaginających się do wynikówgłosowania i badań opinii publicznej, przypieczętowanychnadprzyrodzoną sankcją? „Wolność, dopóki nie utwierdzi się w pełniw najwyższym dobru, jakim jest Bóg, zakłada możliwość wyborumiędzy dobrem a złem...” – powiada Katechizm Kościoła katolickiego.I tamże dalej: „Prawdziwą wolnością jest tylko wolność w służbiedobra i sprawiedliwości. Wybór nieposłuszeństwa i zła jest nadużyciemwolności...”. Takie wskazanie drastycznie zawęża pole wolności,która nie jest wolnym wyborem, lecz służbą nadrzędnemudobru. Wolność jest może córką rozumu, ale tutaj okazuje się poddanąwiary. Więc po co mi wolność, która jest tylko posłuszeństwem,bo o wszystkim zadecydował wcześniejszy akt religijny lub ideologiczny?– powie niepoprawny zwolennik rozumu. „Wszystko miwolno, ale nie wszystko jest pożyteczne. Wszystko mi wolno, lecz janie dam się niczym zniewolić” – pisze św. Paweł w Pierwszym Liściedo Koryntian. „Wolność nie jest czynieniem tego, na co ma się ochotę