Nr 608, styczeń 2006 - Znak

150MAŁGORZATA ŁUKASIEWICZdowywania i przerabiania na własną rękę i według doraźnych potrzeb– to baśnie.U Andersena na szczęście wszystko się miesza. Pierwszy zeszytBaśni opowiedzianych dzieciom, wydany w 1835 roku, zawierał czteryutwory: Krzesiwo, Mały Klaus i duży Klaus, Księżniczka na ziarnkugrochu i Kwiaty małej Idy. Krzesiwo – najbardziej nasycone tradycyjnymimotywami i dziwami, z wiedźmą, skarbami, śpieszącymina pomoc zwierzętami i zdobywaniem ręki królewny. Historiadwóch Klausów krzepiąco przypomina, że w biedzie można sobiezawsze poradzić sprytem. Księżniczka na ziarnku grochu ma zwartykształt powiastki z puentą, a chociaż porusza się w kręgu ponadczasowychksiążąt i księżniczek, ostatecznie przynosi wizerunek kruchej,nadwrażliwej osobowości: portret artysty po romantyzmie,może ironiczny autoportret autora. Kwiaty małej Idy czerpią jużwyłącznie z własnej autorskiej wyobraźni i mówią właściwie o samejstwórczej mocy opowiadania, o narodzinach nadzwyczajnościze zwyczajności. Dodajmy, że ojciec małej Idy, Just Mathias Thiele,był zbieraczem ludowych baśni duńskich i może to jemu przedewszystkim Andersen chciał pokazać, skąd się biorą baśnie i w ogóleopowieści.U Andersena dydaktyczna intencja traci ostrość i gubi się w gąszczubezinteresownie obudzonych do życia szczegółów. Niezwykłerzeczy dzieją się w powszedniej scenerii, na wiejskim podwórku, namiejskiej ulicy z rynsztokiem, w kuchni, w biedermeierowskim salonie.Magicznymi rekwizytami bywają szlafrok, kalosze i parasol, zapałki,imbryk, igły do cerowania. Ale nade wszystko panuje tu bezgranicznarozmaitość nastrojów i rejestrów: od przytulnego zadomowieniaw codziennym świecie do urzeczenia nieznanym i wielkichwyznań wiary, od czułości do okrucieństwa. Bogusława Sochańska,autorka nowych przekładów Andersena (na razie ukazał się wybórbaśni, czekamy na pełne wydanie, obiecane na wiosnę 2006) zwracauwagę, że sam autor w kolejnych wydaniach zmienił pierwotny tytułEventyr fortalte for børn („Baśnie opowiedziane dzieciom”) na Eventyrog Historier („Baśnie i opowieści”), i pisze: „Trudne do jednoznacznegosklasyfikowania, łączą w sobie cechy różnych gatunków, sąwśród nich przypowieści, szkice, nowele; są opowiadania, w któ-