PHẦN DẪN NHẬP MÔN HỌC

CHƯƠNG XVIIQUAN H Ệ PHÁP LUẬT XÃ HỘI CH Ủ NGHĨAI. KHÁI NIỆM QUAN H Ệ PHÁP LUẬT1. Khái niệm và đặc điểm của quan h ệ pháp luậtCon người đ ể sinh tồn và phát triển buộc phải liên kết với nhau thành nhữngcộng đồng, giữa các thành viên trong cộng đồng luôn nảy sinh những s ự liên h ệ v ề vậtchất, v ề tinh thần với nhau, những mối liên h ệ này được gọi là các “quan h ệ”.Trong đời sống, con người tham gia các quan h ệ xã hội khác nhau: quan hệchính tr ị, pháp luật, kinh t ế, gia đình...Quan h ệ xã hội rất đa dạng và phong phú, nó tồn tại dưới nhiều dạng khácnhau, có th ể là quan h ệ gia đình, quan h ệ lao động, quan h ệ tài sản, quan h ệ chính tr ị ...Tính đa dạng của quan h ệ xã hội dẫn đến s ự phong phú của các hình thức tác độngđến chúng. Trong lịch s ử, người ta đã dùng rất nhiều loại quy tắc x ử s ự khác nhau(quy phạm xã hội) đ ể điều chỉnh các quan h ệ xã hội. Chúng có th ể là quy phạm đạođức, quy phạm tôn giáo, phong tục, tập quán, quy phạm pháp luật... Tuy nhiên, hiệuqu ả tác động của mỗi loại quy phạm xã hội có s ự khác nhau rất lớn. Chính vì vậy,việc lựa chọn loại quy phạm xã hội nào cần áp dụng có ý nghĩa rất lớn đối với việcđạt mục đích mà con người đặt ra khi tác động vào quan h ệ xã hội. Trong h ệ thống cácquy phạm xã hội, quy phạm pháp luật có v ị trí đặc biệt quan trọng. Chúng là loại quyphạm có hiệu qu ả nhất, bởi vậy, trong xã hội xã hội ch ủ nghĩa, nhà nước đã s ử dụngh ệ thống các quy phạm pháp luật điều chỉnh các quan h ệ xã hội quan trọng nhằm đảmbảo cho chúng phát triển phù hợp với ý chí và lợi ích của mình.Quan h ệ pháp luật có những đặc điểm sau:- Quan h ệ pháp luật thuộc loại quan h ệ t ư tưởng. Quan h ệ pháp luật thuộckiến trúc thượng tầng và ph ụ thuộc c ơ s ở h ạ tầng. Trong xã hội có giai cấp, mỗi kiểuquan h ệ sản xuất có kiểu pháp luật phù hợp. Các quan h ệ pháp luật phát triển, biếnđổi theo s ự phát triển, biến đổi của quan h ệ sản xuất và phục v ụ quan h ệ sản xuất.Mặt khác, quan h ệ pháp luật cũng có ảnh hưởng rất lớn tới s ự phát triển củac ơ s ở h ạ tầng.- Quan h ệ pháp luật là quan h ệ xã hội có ý chí. Nói cách khác, quan h ệ phápluật xuất hiện do ý chí của con người. Tính ý chí của quan h ệ pháp luật th ể hiệnởch ỗ quan h ệ pháp luật là dạng quan h ệ c ụ th ể hình thành giữa những ch ủ th ể nhấtđịnh. Các quan h ệ này được hình thành thông qua hành vi có ý chí của các ch ủ th ể . Cónhững quan h ệ pháp luật mà s ự hình thành đòi hỏi c ả hai bên ch ủ th ể đều phải thểhiện ý chí. Ví d ụ nh ư quan h ệ hợp đồng. Cũng có những loại quan h ệ pháp luật đượchình thàh trên c ơ s ở ý chí nhà nước, ví d ụ: quan h ệ pháp luật hình s ự. Dù là quan hệđược phát sinh thông qua hành có ý chí của các bên ch ủ th ể tham gia quan h ệ thì ý chíđó cũng phải nằm trong khuôn kh ổ ý chí của nhà nước, và ch ỉ khi quan h ệ pháp luậtđược hình thành trên c ơ s ở phù hợp với ý chí nhà nước nó với được nàh nước côngnhận.Thông qua ý chí, quan h ệ xã hội t ừ trạng thái vô định (không có c ơ cấu ch ủ thểnhất định) đã chuyển sang trạng thái c ụ th ể (có c ơ cấu ch ủ th ể nhất định).- Quan h ệ pháp luật xã hội ch ủ nghĩa xuất hiện trên c ơ s ở các quy phạm phápluật, tức là trên c ơ s ở ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động được th ể chếhoá, vì th ế, quan h ệ pháp luật mang tính giai cấp sâu sắc.