PHẦN DẪN NHẬP MÔN HỌC

III. HÌNH THỨC NHÀ NƯỚC T Ư SẢNXét dưới góc đ ộ khoa học pháp lý, hình thức nhà nước t ư sản gồm: Hình thứcchính th ể, hình thức cấu trúc nhà nước và ch ế đ ộ chính tr ị.1. Hình thức chính th ể t ư sảnNhà nước T ư sản có hai dạng chính th ể c ơ bản là chính th ể quân ch ủ lập hiếnvà chính th ể cộng hoà.- Chính th ể quân ch ủ lập hiếnTrong các nhà nước có chính th ể quân ch ủ lập hiến có hai dạng biến dạngchính là chính th ể quân ch ủ nh ị nguyên và quân ch ủ đại ngh ị.Chính th ể quân ch ủ nh ị nguyên th ể hiện tính song phương quyền lực giữa nhàvua và ngh ị viện. Vua ch ỉ b ị hạn ch ế trong lĩnh vực lập pháp mà không b ị hạn chếtrong lĩnh vực hành pháp. Các đạo luật do ngh ị viện thông qua phải có s ự phê chuẩncủa nhà vua.Chính ph ủ chịu trách nhiệm trước nhà vua. Hình thức này ch ỉ tồn tại ở nhànước t ư sản trong giai đoan đầu (Nhà nước Ph ổ thời kỳ đ ệ nh ị đ ế quốc, 1871 - 1918và nhà nước Nhật theo Hiến pháp Minh Tr ị 1889).Hình thức quân ch ủ đại ngh ị th ể hiện tính hình thức của quyền lực nhà vua.Nhà vua, với tính cách là nguyên th ủ quốc gia ch ỉ là người đại diện tượng trưng chứkhông nắm quyền hành thực t ế. Trên thực tiễn, nhà vua không nắm quyền lực trên cảlĩnh vực hành pháp và lập pháp. Các đạo luật do ngh ị viện thông qua và nhà vua khôngcó quyền ph ủ quyết. Chính ph ủ do ngh ị viện thành lập và phải chịu trách nhiệm trướcngh ị viện (Anh, Nhật bản theo Hiến pháp1946...).- Chính th ể cộng hoà t ư sảnĐây là hình thức chính th ể ph ổ biến của nhà nước t ư sản hiện nay. Ở Hìnhthức này có hai biến dạng ch ủ yếu là cộng hoà tổng thống và cộng hoà đại ngh ị.Ở chính th ể cộng hoà tổng thống, vai trò của nguyên th ủ quốc gia là rất quantrọng. Tổng thống vừa là người đứng đầu nhà nước, vừa là người đứng đầu chínhph ủ, do nhân dân trực tiếp bầu ra hoặc do các đại biểu c ử tri bầu ra. Các thành viêncủa chính ph ủ do tổng thống lựa chọn và b ổ nhiệm, chịu trách nhiệm trước tổngthống. Tổng thống có quyền ph ủ quyết các d ự luật của ngh ị viện. Ngh ị viện không cóquyền giải tán chính ph ủ tr ừ trường hợp tổng thống phạm tội nghiêm trọng b ị h ạ việnkhởi t ố và thượng viện xét x ử theo th ủ tục đặc biệt ( th ủ tục đàn hạch).Ở chính th ể cộng hoà đại ngh ị, vai trò của ngh ị viện là rất lớn, ngh ị viện làthiết ch ế quyền lực trung tâm trong c ơ ch ế thực thi quyền lực nhà nước. Ngh ị việnbầu ra nguyên th ủ quốc gia (tổng thống) và đảng chính tr ị nắm đa s ố gh ế trong nghịviện có quyền thành lập chính ph ủ, chính ph ủ chịu trách nhiệm trước ngh ị viện và cóth ể b ị ngh ị viện giải tán, vai trò của tống thống không lớn (Liên bang Đức, Ý, Áo).Ngoài chính th ể cộng hoà tổng thống và chính th ể cộng hoà đại ngh ị, hiện naycòn xuất hiện và tồn tại hình thức cộng hoà hỗn hợp giữa cộng hoà tổng thống vàcộng hoà đại ngh ị (Pháp, B ồ đào Nha). Trong hình thức chính th ể này, những đặc điểmcủa cộng hoà đại ngh ị được bảo lưu nhưng bên cạnh đó lại tăng cường quyền lực củatổng thống. Tổng thống được tuyển c ử qua hình thức ph ổ thông đầu phiếu. Chính phủdo tổng thống b ổ nhiệm, người đứng đầu chính ph ủ là th ủ tướng nhưng tổng thốngvẫn có quyền điều hành hoạt động đối với chính ph ủ. Trong trường hợp cần thiết,tổng thống có quyền giải tán c ả ngh ị viện.2. Hình thức cấu trúc nhà nước t ư sản