PHẦN DẪN NHẬP MÔN HỌC

CHƯƠNG IIICÁC KIỂU, HÌNH THỨC, CHỨC NĂNG VÀ B Ộ MÁY NHÀ NƯỚCI. CÁC KIỂU NHÀ NƯỚC TRONG LỊCH SỬ1. Khái niệm kiểu nhà nướcKiểu nhà nước là một trong những khái niệm c ơ bản của khoa học lý luậnchung v ề nhà nước và pháp luật. Thông qua khái niệm kiểu nhà nước chúng ta có thểnhận thức sâu sắc và lô gích v ề bản chất và ý nghĩa xã hội của các nhà nước đượcxếp vào cùng một kiểu.Nói tới kiểu nhà nước nghĩa là đ ề cập tới nhà nước là b ộ máy thống tr ị của giaicấp nào, tồn tại trên c ơ s ở nền tảng kinh t ế nào, tương ứng với hình thái kinh t ế xãhội nào.Học thuyết Mác - Lênin v ề hình thái kinh t ế - xã hội là c ơ s ở khoa học đ ể phânchia các nhà nước trong lịch s ử thành các kiểu. Các nhà sáng lập ch ủ nghĩa Mác - Lêninđã coi s ự thay th ế một hình thái kinh t ế - xã hội này bằng một hình thái kinh t ế - xã hộikhác là quá trình lịch s ử t ự nhiên. Trong lịch s ử nhân loại t ừ khi xuất hiện xã hội cógiai cấp đã tồn tại bốn hình thái kinh t ế - xã hội: Chiếm hữu nô l ệ, Phong kiến, Tưsản và xã hội ch ủ nghĩa. Tương ứng với bốn hình thái kinh t ế xã hội đó, có bốn kiểunhà nước, đó là:- Kiểu nhà nước ch ủ nô- Kiểu nhà nước phong kiến- Kiểu nhà nước t ư sản- Kiểu nhà nước xã hội ch ủ nghĩaCác kiểu nhà nước: ch ủ nô, phong kiến và t ư sản tuy có những đặc điểm riêngv ề bản chất, chức năng, vai trò xã hội nhưng đều là nhà nước bóc lột được xây dựngtrên nền tảng của ch ế đ ộ t ư hữu v ề t ư liệu sản xuất, là công c ụ đ ể duy trì và bảo vệs ự thống tr ị của giai cấp bóc lột đối với đông đảo nhân dân lao động trong xã hội, lànhà nước của thiểu s ố giai cấp bóc lột. Nhà nước xã hội ch ủ nghĩa là kiểu nhà nướcmới và là kiểu nhà nước cuối cùng trong lịch s ử xã hội loài người, có s ứ mệnh lịch sửlà hạn ch ế dần và đi đến xoá b ỏ ch ế đ ộ bóc lột giữa người với người, là nhà nướccủa đông đảo nhân dân lao động trong xã hội, tiến tới xây dựng một xã hội công bằng,bình đẳng không có áp bức, bóc lột.Nh ư vậy, các khái niệm chung v ề nhà nước được c ụ th ể hoá qua khái niệmkiểu nhà nước, được áp dụng đối với nhà nước của một hình thái kinh t ế - xã hội nhấtđịnh. Khái niệm kiểu nhà nước th ể hiện s ự thống nhất các đặc trưng c ơ bản của cácnhà nước có cùng chung bản chất giai cấp và vai trò xã hội cũng nh ư điều kiện tồn tạitương t ự của chúng.Tóm lại:kiểu nhà nước là tổng th ể các đặc trưng (dấu hiệu) c ơ bản của nhànước, th ể hiện bản chất giai cấp, vai trò xã hội và những điều kiện phát triển củanhà nước trong một hình thái kinh t ế - xã hội nhất định.Phạm trù kiểu nhà nước là một phạm trù tổng hợp, cho phép chúng ta nhậnthức bản chất, vai trò xã hội, chức năng của nhà nước trong các hình thái kinh t ế - xãhội khác nhau, thấy được điều kiện tồn tại và xu hướng phát triển của nhà nước tronglịch s ử.2. S ự thay th ế các kiểu nhà nước