LETİŞİM KURAMLARI

haber konularına ilişkin etkisi doğrudan ve ani bir şekilde gerçekleşmektedir. İzleyenler,
herhangi bir haber hakkında kişisel deneyimleri nedeniyle bilgi sahibi değillerse ya da aynı
haberi farklı bakış açılarından veren alternatif haber kaynaklarından mahrumsalar, medya
gündeminin kamu gündemini belirleme etkisi daha doğrudan ve hızlı olmaktadır.
• Gündemin Sıfır Toplam Oyunu: Kamuoyunun belirli bir şekilde, belirli bir konu üzerinde uzun
süre odaklanması için o konunun toplum için sürekli bir önemliliğinin sağlanması gereklidir.
Ancak bu zor bir iştir. Kamuoyu araştırmalarında bireylerin en fazla dört ya da beş konu ile
ilgilendikleri doğrultusunda elde edilen bulgular gündeme girebilecek konular arasında yoğun
bir rekabetin yaşanmasını zorunlu kılmaktadır. Bu kısıtlılık baskı gruplarının gündemi, medya
gündemi, izleyici kitlenin gündemi, siyasilerin gündemi ve siyasal gündem için de söz
konusudur. Gündemler, teorik olarak sıfır-toplam oyunu gibi sınırlı sayıda konuyu ancak
taşıyabilmektedir. Konular aynen köşe kapmaca oynar gibi gündemde yer değiştirmektedir. O
halde bir konunun gündeminde tırmanması, mutlaka üstündeki konuların gündemden aşağıya
inmesi ve sonuçta gündemde daha önce var olan bir konuyu aşağıya itmesi anlamına
gelmektedir. Böylece konular arasında gündeme girebilmek için bir rekabet yaşanmaktadır.
• Konuların Niteliği: Gündem belirleme çalışmalarında üzerinde önemle durulan konulardan
birisi de ele alınan konuların niteliğidir. Örneğin hayat pahalılığı kamuoyunun kendi
deneyimiyle öğrenebileceği bir konu iken, küresel ısınma sorunu aynı biçimde farkına
varılabilecek bir konu değildir. Doğal özellikleri nedeniyle kimi konuların kişisel deneyimle
farkına varılması zor ya da olanaksızdır. 1984’te Etiyopya’daki açlık ve 1992-1993’te ABD
askerlerinin Somali çıkarması bu tür konulara örnek gösterilebilir. Bu konular hakkındaki
bilgiler doğrudan medya aracılığıyla elde edilebilmektedir. Ancak daha az oranda olmak üzere
bireyler arası iletişimle; örneğin söz konusu olayların yaşandığı yerlere giden bir arkadaş ya da
akraba gibi diğer bireylerle kurulan iletişimle bu tür bilgilere ulaşılabilmektedir. Dolayısıyla, söz
sahibinin kaçınılmaz bir şekilde medya olduğu birtakım konuların varlığı ortaya çıkmaktadır. Bu
da medyaya bağımlılık anlamına gelmektedir. Böylece konuların niteliğine bağlı olarak, her bir
konu için gündem belirleme süreci aynı biçimde işlememektedir. Gündem belirleme
çalışmalarında ele alınan konuları iki ayrı biçimde gören yaklaşım ise insanların doğrudan
deneyimleriyle öğrendikleri konulara “doğrudan öğrenilen”; insanların ilgilendiği fakat asıl olarak
medya aracılığıyla öğrenebildiği uzaktaki konulara da “dolaylı öğrenilen” konular tanımını
getirmektedir.
Gündem belirleme süreci, unsurları ve müdahaleci unsurlara ilişkin
olarak şu kitaba başvurulabilir: Erkan Yüksel (2001). Medyanın Gündem Belirleme Gücü,
Konya: Çizgi Kitabevi.
Gündem Belirleme Araştırmalarının Sonuçları
Gündem belirleme süreci ve sürecin farklı boyutları ve unsurları üzerine bugüne dek dünyanın farklı
coğrafyalarında, farklı kültürlerinde, farklı zaman aralıklarında, saha ve laboratuvar ortamlarında yüzlerce
araştırma gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular genel olarak medya ve kamu gündemleri arasındaki
ilişkinin varlığını desteklemiştir. Araştırmalardan ortaya çıkan sonuçları özetle şu şekilde genelleştirmek
mümküdür:
• Belirli bir zaman aralığı içinde ya da zamanın herhangi bir noktasında farklı medya kurumları
benzer konulara ilgi gösterir ya da önemlilik atfederler.
• Konu ya da olayların gerçek yaşamdaki durum ya da göstergeleri medya gündemini belirlemede
nispeten önemsizdir. Kuru istatistiklere dayalı gerçek yaşam göstergelerinin medya gündeminde
yer alma olasılığı düşüktür.
• Bilimsel araştırma sonuçları gündem belirleme sürecinde önemli bir rol oynamaz.
• Gündem belirleme bazen ateşleyici ya da anidan ortaya çıkan, içinde kimi zaman trajedi de
barındırabilen ve sosyal olay olarak adlandırılabilecek nitelikteki konulara karşı gösterilen
duygusal bir tepkidir. Bu yüzden bu tür olaylar medya gündeminde daha ön plandadır.
73