Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Yrd. Doç. Dr. Berrin AKBULUT
II. TANIM VE NİTELİĞİ
Ceza Hukukunda suçun kanuni tanımına dayanarak, bu tanıma uygun katkıyı
sağlayan kişi cezalandırılabilir(dar fail kavramı). Suça katılan diğer kişilerin
suç tipini düzenleyen norma dayanılarak cezalandırılması söz konusu değildir.
Ancak failin dışında suçun gerçekleşmesine katkı sağlayan, ama bu katkısı
suçun kanuni tanımına uygun olmayan diğer kişi veya kişilerin ihlal edilen
fiilden sorumlu olmaları gerekmektedir.
Fail dışında suça katılan kişiler şerik olarak isimlendirilmektedir 38 . Dar
fail kavramının söz konusu olduğu sistemde, kim failse, şerik değildir veya
fail olmayan sadece şerik olabilir kuralı geçerlidir 39 .Suç ortaklığı da denilen
şeriklik kapsamına azmettiren ve yardım eden girmektedir. Bir başka ifadeyle
şeriklik, azmettiren ve yardım etmeyi kapsayan üst bir kavramdır 40 . İşte ceza
kanunlarının genel kısmındaki iştirakle ilgili hükümler, fail dışında suça katılan
bu kişilerin cezalandırılmalarını sağlamaktadırlar. Bu özellikleri nedeniyle
şerikliğe ilişkin hükümler sorumluluk alanını genişleten hükümler olarak
kabul edilmektedir. Bu kabulün sonucu olarak, dar fail kavramının kabul
edildiği bir iştirak sisteminde faillik asli nitelik taşırken, şeriklik tali bir kavramdır
41 . Dolayısıyla fail tarafından suçun kanuni tanımına uygun hareket yapılmadığı
sürece şeriklerin cezalandırılması söz konusu değildir 42 . İşte bağlılık
kuralı, fail tarafından gerçekleştirilen fiile bağlı olarak şeriklerin cezalandırılmasını
sağlayan kuralları ifade etmektedir. Şerikliğin bağlılığından dolayı,
faillik olmadan şeriklik olmaz kuralı geçerlidir 43 . İşte bağlılık kuralı, suçun
işlenmesine katkı sağlayan, ancak bu katkısı faillik niteliğine varmayan şeriklerin
işlenen fiilden sorumluluğunu sağlamaktadır. Bir başka ifadeyle şeriklik
hallerinde her ne kadar şerikin bir fiil icra etmesi gerekliyse de, bu fiil kanuni
tanımındaki haksızlığı gerçekleştirecek nitelikte olmadığı için 44 , fail olamayan
kişinin, suç niteliği taşıyan fiilden sorumluluğu bağlılık kuralıyla müm-
38
765 sayılı Ceza Kanunumuz döneminde de kabul edildiği gibi fer’i kavramı da kullanılmaktadır.
Tek tip fail sisteminin kabul edildiği ülkelerde de faillik arasında ayrım yapılırken değişik
isimlere yer verilmektedir.
39
Gropp, s.352.
40
Roxin, in: LK, Vor §26, kn. 1.
41
Roxin, in: LK , Vor §26, kn. 6.
42
Bkz.: Yalçın Sancar, s.56, 57.
43
Gropp, s. 352.
44
Özgenç, Suça İştirakin, s.141.
176
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1