Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Dr. Ahmet M. GÜNEŞ
lerine aykırı olarak dikkate alınmadığını, haksız yere kısmen veya tamamen
reddedildiğini, yetersiz yanıtlandığı ya da sözleşmede öngörülen biçimde bir
işleme tabi tutulmadığını düşünen herhangi bir kişinin bir mahkemeye veya
tarafsız ve bağımsız başka bir birim önünde denetim prosedürüne başvuru
hakkına sahip olmasını sağlamakla mükelleftir. Burada yer alan açıklamalar
dikkate alındığında, çevresel bilgiye erişim hakkı belirtilen tarzda ihlal edilen
herhangi bir kişinin yargısal başvuru hakkına sahip olduğu, bu hukuki mekanizmadan
faydalanmanın bu bakımdan herhangi bir özel menfaat koşuluna
bağlanmadığı görülür. Bu tür yargısal başvuru için özel bir menfaat ihlali
koşulunun aranmaması, sözleşmenin 4. maddesinin 1. fıkrasında herhangi
bir koşul aranmadan herkesin çevresel bilgilere erişim hakkına sahip olduğuna
ilişkin hükmün mantıksal bir sonucudur. 38 Bunun haricinde bu tarz bir yargısal
başvurunun, yargı teşkilatına dâhil bir mahkeme veya ulusal mevzuata
göre oluşturulmuş ve işleyiş bakımından bağımsız ve tarafsız nitelikteki bir
organ önünde sonuca bağlanması gerekmektedir. İlgili başvuruların bir mahkeme
nezdinde karara bağlanacağına dair ulusal bir düzenlemenin öngörüldüğü
durumlarda ise taraf devletler 9. maddenin 1. fıkrası gereği ayrıca, ilgililere
hızlı, kanunen belirlenmiş ve ücretsiz veya pahalı olmayacak şekilde bir merci
ya da mahkeme niteliğinde olmayan bağımsız ve tarafsız bir birim önünde
de yargısal başvuruda bulunma imkânı sağlamakla yükümlüdür. Bu ilave olanak,
mahkemelerdeki yargılamaların uzun sürmesi ve mahkeme masraflarının
yüksekliği nedeniyle ilgili kişilerin yargısal başvuru haklarının etkisiz bir hal
almasına karşı bir önlem olarak düşünülmüştür. 39 Mahkeme veya yetkili diğer
organlar tarafından başvuru konusunu oluşturan çevresel bilgiler hakkında
verilen nihai karar, bu bilgiyi elinde tutan resmi makam bakımından hukuken
bağlayıcıdır.
Aarhus Sözleşmesi’nin 9. maddesinin 2. fıkrası, yeterli bir menfaate sahip
olan veya bir hak ihlaline uğrayan ilgili halka, resmi makamların sözleşmenin
6. maddesinin 2. fıkrası kapsamındaki kararlarına karşı gerek mahkemeler
ve gerekse diğer bağımsız ve tarafsız organlar nezdinde bir başvuru hakkı
tanımaktadır. Öncelikle bu tür bir yargısal başvuru hakkının kapsamına, resmi
makamların gerek EK-I’de yer alan gerekse de ulusal hukuk çerçevesin-
38
Epiney, Zu den Anforderungen der Aarhus-Konvention an das europäische Gemeinschaftsrecht,
s. 6.
39
Epiney, Zu den Anforderungen der Aarhus-Konvention an das europäische Gemeinschaftsrecht,
s. 6; Danwitz, NVwZ 2004, s. 276.
314
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1