Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Dr. Ahmet M. GÜNEŞ
alacak şekilde yorumlanması kaçınılmaz hale gelmektedir. 66 Buna göre çevresel
konularda, herhangi bir menfaat ve hak ihlali koşulu aranmadan herkes
idari ve yargısal makamlara başvurma hakkına sahiptir. Burada belirtilmesi
gereken diğer bir husus, Çevre Kanunu’nun 30. maddesinin Nisan 2006’da
değiştirilmeden önceki halinde çevreyi kirleten veya bozan bir faaliyetten zarar
gören veya haberdar olan gerçek ve tüzel kişilerin idari makamlara başvurmasından
söz edildiği düşünüldüğünde, yeni düzenlemede gerek gerçek ve tüzel
kişiler yerine herkes ibaresinin kullanılması, gerekse de idari makam yerine
ilgili merci ifadesine yer verilmesinin eskisine göre birçok bakımdan daha
ileri bir adım olduğudur. Çevre Kanunu’nun 30. maddesinin 1. fıkrası ayrıca,
Anayasanın 74. maddesi tarafından sadece vatandaşlar bakımından kısıtlamaya
tabi tutulmayan dilekçe hakkının da ötesine geçmektedir.
Yargısal başvuru bağlamında değinilmesi gereken diğer bir düzenleme
ise, İdari Yargılama Usulü Kanunu’dur. İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun
10. maddesinde, ilgililerin haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem
veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabileceği belirtilmektedir.
Kanunun 2. maddesinin 1. fıkrasında ise idari dava türleri sayılırken, idari
işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile
hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından
iptal davalarının açılabileceği ifade edilmiştir. İdari Yargılama Usulü
Kanunu’nun bu düzenlemeleri göz önünde bulundurulduğunda, idari davalara
konu edilebilecek işlem ve eylemler nedeniyle ilgililerin idari birimlere
başvurabileceği, hukuka aykırı nitelikteki idari işlemler hakkında ise menfaati
ihlal edilenlerin bu işlemlerin iptali için dava açabileceği sonuçlarına varılır.
Bir menfaat ihlaline uğramak bu nedenle, idari yargıdaki iptal davaları bakımından
dava şartıdır. Menfaat ise, Danıştay kararları çerçevesinde dava konusu
idari işlem ile davacı arasında var olan meşru, ciddi ve güncel ilgi olarak
tanımlanmıştır. 67 Burada değinilmesi lüzum arz eden diğer bir nokta, İdari
Yargılama Usulü Kanunu’nun 1982 yılında kabul edilen ilk halinde 2. maddenin
1. fıkrası uyarınca iptal davasının dava ehliyeti bakımından menfaat ihlalini
şart koştuğu, ancak bu koşulun 1994 yılında 4001 sayılı yasayla çevre, tarihi
ve kültürel değerlerin korunması ve imar uygulamaları gibi kamu yararını
66
Turgut, Çevre Politikası ve Hukuku, s. 173.
67
Danıştay, İDDGK, 2.2.1990, E. 1989/430, K. 1990/18. Menfaat ihlali kavramı hakkında daha
ayrıntılı açıklamalar için ayrıca bkz. Gözübüyük, Yönetsel yargı, s. 167 vd.; Odyakmaz/Kaymak/Ercan,
İdari Yargı, s. 112 vd.; Yıldırım, İdari Yargı, s. 321 vd.
326
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1