Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Aarhus Sözleşmesi Üzerine Bir İnceleme
Gündem 21 (Agenda 21), İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Biyolojik
Çeşitlilik Sözleşmesi ise, Rio Bildirgesi dışında katılımın önemine vurgu yapan
diğer bazı uluslararası belgelerdir.
Katılım konusunda uluslararası alandaki en önemli gelişme ise, 25.06.1998
tarihinde Danimarka’nın Aarhus Kentinde Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik
Komisyonu (ECE) tarafından imzaya açılmış olan ve 30.10.2001 tarihinde
yürürlüğe giren Çevresel Konularda Bilgiye Erişim, Çevresel Karar Verme
Sürecine Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru Sözleşmesi’dir. 6 Kısaca Aarhus
Sözleşmesi olarak adlandırılan bu sözleşme, şimdiki ve gelecek kuşakların
sağlıklı ve iyi bir çevrede yaşam haklarının korunmasına katkı sağlamak
amacıyla, çevresel konularda bilgi ve belge edinme, karar vermede halkın katılımı
ve yargıya erişim konularını ele alan ilk uluslararası sözleşmedir. Bu
niteliğinden dolayı Aarhus Sözleşmesi Birleşmiş Milletler eski genel sekreteri
Kofi Annan tarafından, “Çevresel demokrasi alanında Birleşmiş Milletler
himayesinde şimdiye kadar gerçekleştirilen girişimlerin en iddialısı” 7 olarak
nitelendirilmiştir. Bilgiye erişim, halkın katılımı ve yargıya erişimin Aarhus
Sözleşmesi’nce ele alınan temel kategoriler olması ise, bunların Aarhus
Sözleşmesi’nin dayandığı üç sütun olarak nitelendirilmesine neden olmuştur. 8
Çevrenin korunması sürecine halkın etkin bir şekilde katılımını öngören Aarhus
Sözleşmesi, katılımcı demokrasi ve bilgi edinme özgürlüğünün gerçekleştirilmesine
sunduğu önemli katkılar nedeniyle, çevre hukukunun gelişim eğrisinde
şüphesiz yeni bir paradigmayı temsil etmektedir. 9
II. Aarhus Sözleşmesi
A. Tarihi Gelişim
Çevresel konularda bilgi ve belgelere erişim, halkın katılımı ve yargıya
erişime ilişkin düzenlemelere yer veren uluslararası bir antlaşmanın ortaya
6
Bu sözleşmenin İngilizce metnine http://www.unece.org/env/pp/documents/cep43e.pdf linkinden,
Almanca metnine ise http://www.bmu.de/files/pdfs/allgemein/application/pdf/aarhus.pdf
linkinden erişmek mümkündür.
7
Danwitz, NVwZ 2004, s. 273.
8
Epiney, Zu den Anforderungen der Aarhus-Konvention an das europäische Gemeinschaftsrecht,
s. 1; Güldoğan, Yerel Siyaset, 2008, S. 10, s. 57; Danwitz, NVwZ 2004, s. 274; Dietrich/Au/Dreher,
Umweltrecht der Europäischen Gemeinschaften, s. 77; Schlacke, ZUR 2004,
s. 129; Walter, EuR 2005, s. 305; Stapelfeldt/Siemko, KommJur 2008, s. 321.
9
Epiney, Zu den Anforderungen der Aarhus-Konvention an das europäische Gemeinschaftsrecht,
s. 1; Danwitz, NVwZ 2004, s. 273.
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1 301