Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Neden Olarak Mücbir Sebep
karşısında, birinci derecede deprem bölgesi olan ... İlinde gerekli inceleme ve
araştırma yapılmadan söz konusu binanın satın alınmasında davalı idarenin
hizmet kusurunun bulunduğunun anlaşılması nedeniyle…” ilk derece mahkemesinin
ısrar kararını onamıştır 150 .
-SONUÇ-
Zarar ile idari davranış arasında bulunması gereken ve zarardan kimin sorumlu
olacağının belirlenmesi açısından önem arz eden uygun illiyet bağı, hayat
tecrübelerine, hayatın olağan akışına göre zararlı sonucu doğurmaya uygun
olan bağa denir. Bu bağın amacı, bir davranış neticesinde doğan zararlı
sonuçlardan hangisinin ve ne ölçüde zarar verenin sorumluluk alanına girdiğini
tespittir. İlliyet bağının varlığı, kusursuz sorumlulukta, kusurlu sorumluluktan
farklı olarak kusur aranmadığında daha önemli bir hale gelir. İllyet bağının
varlığı veya yokluğu bir zararın kimin tarafından tazmin edileceği veya zararın
kimin üstünde kalacağını belirleme noktasında önemlidir. Bazı durumlarda
çözümü basit bir husus olsa da birçok olayda özellikle araya başka sebeplerin
girdiği durumlarda bu bağın geri plana itilip itilmediği, itildiyse araya giren
davranışın zararın oluşumundaki katkısının oranının tespiti gerekir. Bu tespit
ise konusunda uzman bilirkişilerce yapılabilir. Bu tespitte hata yapılması, idarenin
haksız yere sorumluluktan kurtulmasına ya da idarenin sorumlusu olmadığı
bir zararı ödemesine neden olabilir. İdari yargı yerleri de re’sen tahkik ilkesi
uyarınca bu bağın tespitinde gerekli her türlü bilgi ve belgeyi isteyebilecekleri
gibi kendiliklerinden de inceleme yapabileceklerdir.
Zararla idari davranış arasındaki neden sonuç ilişkisini etkileyen nedenlerde
birisi mücbir sebeptir. Genellikle iradi olmayan nedenler olarak kabul
edilen, ancak harp, isyan, ayaklanma gibi kaynağı beşeri veya içtimai de olabilen
mücbir sebepler idarenin tamamen dışında gelişen olaylardır.
Özellikle deprem, sel, toprak kayması gibi mücbir sebebin temel örneklerini
teşkil eden hadiselerde dahi mahkemelerin detaylı bir inceleme sonucu
karar vermesi gerekir. Bu tür mücbir sebep teşkil eden hadiseler zarar ile idare
arasındaki neden sonuç ilişkisini keser görünse de bir hizmet kusurunun varlığı
söz konusu olabilir. Bu nedenle, yapılacak incelemenin ciddiyeti zararın
gerçek sorumlusunun tespiti açısından büyük önem arzeder. Örneğin, idarenin
bir depremi önlemesi mümkün olmasa ve ne zaman olacağını bilmediğin-
150
DİDDK: 17.01.1997, E. 95/752, K. 97/57, DBB.
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1 293