Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

Yrd. Doç. Dr. Mesut AYDIN
yasa değişikliğinde, Anayasanın öngördüğü şekil şartlarının, en üstün kurucu
iktidar olan halkın onayından sonra, Mahkemece denetlenerek iptali, kurucu
iktidarın mantığına ters bir durum ortaya çıkarır. Fransa’da da, benzer şekilde,
referandum sonucu kabul edilen anayasa değişikliklerinin, anayasaya uygunluk
denetimine tâbi olup olmadığı hususu tartışılmıştır. 28.10.1962 günlü
halkoylamasında kabul edilen, “devlet başkanını halkın seçmesine” yönelik
düzenlemenin, yayınlanmasından önceki on beş günlük süre içinde iptali
için Fransız Anayasa Konseyine başvurulmuştur. 6.11.1962 tarihli kararda
Anayasa Konseyi, “kendini ancak parlamentonun kabul ettiği kanunları denetlemekle
yetkili görmüş, “ulusal egemenliğin doğrudan ifadesi olan” referandum
kanununu (loi-réfé-rendaire) denetleme konusunda yetkili olmadığı
sonucuna” varmıştır 101 .
Referanduma sunulan bir anayasa değişikliğinin henüz referandum yapılmadan
Anayasa Mahkemesi tarafından denetlenmesi söz konusu olabilir mi?
Burada iki görüş ileri sürülebilir. Birinci görüşe göre, referanduma sunulan
anayasa değişikliği, Anayasanın 148/2. maddesi gereğince, yayınlanmasından
itibaren on günlük süre içinde, Anayasa Mahkemesince denetlenebilir. Bu
görüş, Anayasanın 148/2. maddesindeki “yayımlandığı tarihten itibaren” ve
2949 sayılı Kanunun 22. maddesindeki, “Resmi Gazetede yayımlanmalarından
başlayarak” ibaresini temel almaktadır 102 . Anayasa Mahkemesinin yorumunun
da referanduma sunulan anayasa değişikliğinin henüz referandum yapılmadan
denetlenebilmesi yönünde olduğunu belirtmek gerekir. Mahkemeye
göre, “Anayasanın 7. maddesine göre yasama yetkisi TBMM’ye aittir. Anayasanın
87. maddesinde TBMM’ye ait yetkilerin kapsamı belirlenmekte, 175.
maddesinde ise Anayasa değişikliğine ilişkin yöntem ve izlenecek süreç düzenlenmektedir.
Bu süreç, yasalarda olduğu gibi, Genel Kurulun “kabul” iradesiyle
tamamlanır. Anayasa değişikliklerinin Cumhurbaşkanınca yayımlanması
ya da halkoyuna sunulması işlemi, doğası gereği Anayasanın değiştirilmesine
ilişkin yasanın varlık koşulu niteliğinde değildir. Anayasanın 89. ve 175.
maddelerinden anlaşılacağı üzere Anayasa değişikliğine ilişkin yasalar Genel
Kurul iradesiyle varlık kazanır ve halkoyuna sunulmaması durumunda Cumhurbaşkanınca
yayımlanmakla yürürlüğe girer. Anayasa değişikliklerinde yürürlük
koşulu kimi durumlarda Cumhurbaşkanı ile halk arasında paylaştırılmıştır.
Bu hallerde her iki irade Anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmesi-
101
Teziç, s.175.
102
Onar, s.172; Şahbaz, s.313.
240
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1