Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

İdarenin Sorumluluğunu Etkileyen Neden Olarak Mücbir Sebep
mümkün olmayan, menşei doğal, içtimai veya hukuki olması itibariyle failin
dışında kalan yani, hakiki veya hükmi bir şahsın irade ve fiilinin tamamen dışında
ve bu şahıs tarafından önlenmesi mümkün olmayan hadiselerdir 47 .
Mücbir sebep, “sebep olduğu zarardan, makul bir suretle alınması gereken
önleyici tedbirlerle kaçınılmayan, kaynağı teşebbüsün dışında olan olağanüstü
bir hadise” şeklinde de tanımlanmıştır 48 . Bu tanım karşısında, idarenin
faaliyetleri neticesinde meydana gelen zararlar mücbir sebep olarak değerlendirilemez.
Mücbir sebep sayılacak durumlar bazen yasalarda 49 bazen de sözleşmelerde
50 açıkça belirtilmiş olabilir. Bu düzenlemelerde, konunun özelliğine göre,
mücbir sebep sayılacak durumların farklı biçimlerde belirlendiği görülmektedir.
Mücbir sebep terimi, yargı kararlarında ve mevzuatımızda “mücbir
kuvvet” 51 , “mücbir sebep” 52 , “fevkalade müşkül haller” 53 , “tabii kuvvetler”,
“esbabı mücbireye” 54 , “önüne geçilemeyecek hal ve vaziyet”, “zorlayıcı
nedenler” 55 , “fevkalade haller” gibi çeşitli ifadelerle dile getirilmektedir 56 .
dana gelen tabii afet niteliğindeki kuraklık yüzünden davacının bahçelerinin zarar gördüğü
anlaşılmış olup, bu durumda idareye atfedilebilecek bir hizmet kusurunun bulunmadığı gerekçesiyle
reddine…” D11D: 12.05.1977, E. 76/1808, K. 77/1915, aktaran, Karavelioğlu
Celal: Açıklama ve Son İçtihatlarla İdari Yargılama Usulü Kanunu, Cilt I-II, Ankara 2006,
s. 341, (Cilt I). Ayrıca bkz. D10D: 13.02.2007, E. 05/8047, K. 07/358, DD, Y. 37, S. 116, s.
308.
47
Onar Sıddık Sami: İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt I-II-III, İstanbul 1966, s. 1719,
(Cilt III).
48
Gözübüyük Pulat Abdullah: Mücbir Sebepler-Beklenmeyen Haller, Kazancı Yayınevi, Ankara
1977, s. 48, (Mücbir Sebep-Umulmayan Hal).
49
213 sayılı Vergi Usul Kanunu madde 13.
50
Antalya Hava Limanı Yeni Dış Hatlar Terminal Tesisinin Yapım-İşletme-Devir Teslim İşlerine
ait İmtiyaz Sözleşmesinde; olaydan etkilenen tarafın gerekli özen ve dikkati göstermiş ve
gerekli her türlü önlemi almış olması şartıyla, meydana gelen kısmi ve genel seferberlik
ilanı, grev, sabotaj, nükleer patlama, yangın, sel, deprem, ağır ekonomik bunalım nedeniyle
olağanüstü hal ilanı gibi nedenler mücbir sebep sayılmıştır. Gözübüyük\Tan: s. 798, (Cilt
II).
51
HUMK madde 294.
52
Kamu İhale Sözleşmeleri Kanun madde 10.
53
HUMK madde 293/3.
54
HUMK madde 445/1.
55
İYUK madde 53/1-a; AYİMKa. Madde 64.
56
Yayla Yıldızhan: “İdarenin Sorumluluğu ve Mücbir Sebep”, Sorumluluk Hukukunda Yeni
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XIV, Y. 2010, Sa. 1 273