stan wojenny w polsce 1981–1983 - Archiwalny serwis Instytutu ...

kwidowa∏a bimbrownie. Poza tym na wielkà skal´ rozwija∏ si´ pokàtny handelalkoholem 198 .Wprowadzenie stanu wojennego wywo∏a∏o szok, apati´, zawód orazl´k o przysz∏oÊç. Wy∏àczenie ∏àcznoÊci telefonicznej uniemo˝liwia∏o kontaktz bliskimi. Jak wspomina∏ jeden z mieszkaƒców Warszawy, odbywa∏ysi´ „powszechne pielgrzymki po ca∏ym mieÊcie. Zamiast »dzieƒ dobry«,który to zwrot utraci∏ dziÊ swe pierwotne znaczenie, mawia si´ »jak to dobrze,˝e ci´ widz´«” 199 . W trudnej sytuacji znalaz∏y si´ osoby zatrzymane.Najpierw przewo˝ono je do komend MO, gdzie d∏u˝szy czas pozostawa-∏y w niepewnoÊci, a nast´pnie kierowano do oÊrodków odosobnieniai cz´sto dopiero tam informowano o internowaniu. Z czasem do internowanychzacz´∏a docieraç pomoc materialna i duszpasterska oraz umo˝liwionoim kontakty z rodzinami, dzi´ki czemu zmniejszy∏o si´ ich uczucieosamotnienia. Opini´ publicznà bulwersowa∏y przypadki bicia osadzonychw „internatach”.Dla wielu ludzi rzeczywistoÊç stanu wojennego by∏a poczàtkowo niezrozumia∏a.Starsi Polacy obecnoÊç wojska na ulicach oraz godzin´ milicyjnàjednoznacznie kojarzyli z czasami okupacji. Niektóre osoby z dystansempodchodzi∏y do nowej rzeczywistoÊci. Jak wspomina∏ jeden z mieszkaƒcówstolicy, 13 grudnia na widok wojska i pojazdów pancernych tworzàcych„absurdalnà sceneri´” wielokrotnie reagowano Êmiechem, poniewa˝ niedopuszczano myÊli, ˝e „oni mogà strzelaç”. Dopiero kolejne pacyfikacjestrajków w zak∏adach zacz´∏y spo∏eczeƒstwu uÊwiadamiaç realia stanu wojennego.Przeje˝d˝ajàce przez miasta kolumny wojskowe bàdê czo∏gi otaczajàcewi´ksze zak∏ady pracy podczas ich pacyfikacji pot´gowa∏y atmosfer´strachu. Powszechny szok wywo∏a∏y informacje o ofiarach Êmiertelnychw kopalni „Wujek”, Êwiadczàce o determinacji w∏adz w pacyfikowaniuprotestów. Grudniowe procesy osób zaanga˝owanych w opór spo∏ecznywzmocni∏y wÊród ludzi poczucie solidarnoÊci. Na rozprawy przychodzi∏ynie tylko rodziny oskar˝onych, lecz tak˝e ich koledzy z pracy czy osoby198Przyk∏adowo w województwie ciechanowskim w 1981 r. za niedozwolony wyrób alkoholusàdzono dziesi´ç osób, a w pierwszym pó∏roczu 1982 r. ju˝ 46 (AP Otwock, KW Ciechanów,1/VII-15, k. 278, Informacja o polityce karnej sàdów I instancji i sàdu II instancji w okresie obowiàzywaniastanu wojennego, [1982]; AIPN, MSW II, 185n/40, b.p., Za∏àcznik do informacjidziennej MSW, 29 IV 1982; AP Olsztyn, KW Olsztyn, 1141/430, b.p., Ocena stanu porzàdkupublicznego w 1982 r. i dwóch miesiàcach roku bie˝àcego, 22 III 1983).199W stanie..., s. 37.347