stan wojenny w polsce 1981–1983 - Archiwalny serwis Instytutu ...

najbardziej znane oÊrodki internowania na Pomorzu Zachodnim mieÊci∏ysi´ w Dar∏ówku, Jaworze ko∏o Drawska i Wierzchowie Pomorskim. W tymostatnim ju˝ w pierwszych dniach stanu wojennego umieszczono opozycjonistówz województwa koszaliƒskiego, a po miesiàcu do∏àczono do nichinternowanych z województwa szczeciƒskiego, z tamtejszym szefem „SolidarnoÊci”– Marianem Jurczykiem 126 . Poza Jurczykiem w ró˝nym czasieprzebywali tam mi´dzy innymi Edmund Ba∏uka, Jacek Figiel, Stanis∏awKocjan, Aleksander Krystosiak, Bronis∏aw Âliwiƒski, Stanis∏aw Wàdo∏owski.Dzia∏acze z pó∏nocno-zachodniej Polski przebywali ponadto w oÊrodkachw Potulicach, Goleniowie, Strzebielinku ko∏o Wejherowa, Iwanowie,Inowroc∏awiu i Koronowie. Ka˝de z tych miejsc ró˝ni∏o si´ stopniem wewn´trznychrygorów, obostrzeƒ, innymi warunkami bytowymi. By∏y miejsca,jak na przyk∏ad Goleniów, gdzie w celach o wymiarze pó∏tora na czterymetry siedzia∏y po cztery osoby, a potrzeby fizjologiczne za∏atwiano dostojàcego w rogu kub∏a. Tak˝e w Potulicach internowani narzekali na panujàcyw oÊrodku brud i z∏e jedzenie, ale za to panowa∏o powszechne rozluênieniedyscypliny. Zatrzymanym pozwalano spaç przez ca∏y czas i niestawaç na apele. Ostry, wi´zienny rygor charakteryzowa∏ oÊrodki w Dar-∏ówku, Koronowie, Wierzchowie Pomorskim. Wszystkie obozy pilnowaneby∏y przez stra˝ników uzbrojonych w broƒ z ostrà amunicjà. Wsz´dziete˝ internowanych nak∏aniano do podpisywania „lojalek”, co spotyka∏o si´,wedle dzisiejszej wiedzy, z powszechnà odmowà 127 .Choç brzmi to paradoksalnie, ale w przeciwieƒstwie do sytuacji panujàcejw ca∏ym kraju, oÊrodki dla internowanych sta∏y si´ miejscem wolnej wymianymyÊli. Tak by∏o w pomorskim Strzebielinku, Dar∏ówku i Jaworze. Pouzyskaniu zezwoleƒ od komendantów oÊrodków organizowano kursy samokszta∏ceniowe,prowadzono wyk∏ady o szerokiej tematyce, od ogrodnictwa,poprzez literatur´, sztuk´ do historii PRL. Regularnie odprawiana by∏amsza Êw. Du˝o czytano, w ukryciu s∏uchano Wolnej Europy, a spisane nas∏uchyprzekazywano nast´pnie w formie nielegalnych biuletynów od celido celi. W Wierzchowie Pomorskim pad∏ rekord i uda∏o si´ „wydaç” 64 numerypisma w jednym egzemplarzu o nazwie „Wierzchowo News” 128 .126Zimowa noc, „G∏os Koszaliƒski/S∏upski”, 8–9 XII 2001.127Relacja Andrzeja Milczanowskiego; Relacja Micha∏a Paziewskiego; zob. te˝ M. ˚ukowski,OÊrodki odosobnienia na Pomorzu Zachodnim 1981–1982, „Roczniki Koszaliƒskie” 1994.128Relacja Micha∏a Paziewskiego; Foto-relacja z oÊrodka internowania, „Kurier Szczeciƒski”1982, nr 129.604