ortak_miras_final

Common Heritage
136
Ortak Miras
Kültür ile maddenin birleşim olan maddi kültür, başlangıçta
ister istemez nesnelerle başlayan ancak onunla bitmeyen
bir yapıya sahiptir ve kültürün algılanış biçimlerinde
saklı olan anlamlarla birlikte var olmaktadır (Glassie
1999:41). İnsanlara görülebilen ve dokunulabilen şeyleri
üretmek için planlar, yöntemler ve nedenler sağlayan bilgi
paçalarını içermektedir (Glassie1986:2). Maddi kültür
onu ortaya koyan insanlarla birlikte anlam taşımaktadır.
Zihindeki soyut anlam ile görünen somut nesne, onu ortaya
koyan yaratıcısında birleşmektedir (Glassie 1999:41).
Bu bağlamda insanın doğadan aldığı maddeyi, yaratma
arzusu ile birleştirerek ortaya koyduğu unsurlar söz konusudur.
Mimari ise ihtiyaç, yaratıcılık ve madde üçgeninde
ortaya çıkan en temel unsurlardan biri olarak dikkat çekmektedir.
İddialara, isimlere, anılara ve umutlara fiziksel bir biçim
veren mimari, kavramsal bir uğraş olarak fikirleri planlara,
planları da başkalarının görebileceği yapılara dönüştürme
işidir. Ancak mimari sadece maddeyi biçimlendirmekle
kalmaz aynı zamanda insanlar arasındaki ilişkileri de biçimlendirir
(Glassie 2005:232). Mimari onu planlayan,
gerçekleştiren ve kullananlar arasındaki etkileşimin sonucunda
ortaya çıkarak bunlar arasındaki iletişimin somut
ifadesi olarak teşekkül eder. Türk kültüründe ise iletişimin
bu somut ifadelerinin kökeni Orta Asya’ya uzanmaktadır.
Orta Asya’da hayvancılığa bağlı olarak sürdürülen hayatta,
sürülere otlak bulmak için yazın sıcak günlerinde “yaylak”
denen yüksek yaylalara çıkılmış, kışın soğuğu gelmeden
de “kışlak” denen düz ovalara inilmiştir. Sürekli olarak
yer değiştirmeye dayalı olan bu yaşam tarzına en uygun
barınak türü, kolay kurulup kolay sökülen göçer evler olmuştur.
Türk çadırı ya da otağ olarak da anılan bu göçer
evler, yuvarlak yatay bir bölümü, çeşitli şekillerde olabilen
sivri tepeli ya da kubbeli silindir biçimli gövdesi, kamış
örgüden ya da kirişlerle tutturulmuş tahta parçalarından
oluşan esnek kafesli yapısı (Esin 2006:127) ile diğer kültürlerdeki
benzerlerinden ayırıcı özellik göstermiştir.
Mevsimlik olarak yaşam şartlarını düzenleyen ve genellikle
yılda iki defa mekân değiştiren Türkler, yazın yaylaklarda
keçe veya kıl evlerde yaşasalar da kışın kışlaklardaki
ahşap veya kerpiç evlerde yaşamlarını sürdürmüştür. Bu
anlamda yerleşik hayata yabancı değillerdir. Maveraünnehir,
Talas ve Çu ovalarında yapılan kazılar, Türklerin bu
hayat tarzının M.Ö. 3. ve 4. yüzyıllara dayandığını göstermektedir.
Sahipleri belli olan kışlakların zamanla yavaş yavaş
köylere ve yerleşim yerine dönüşmesi (Ögel 2000 a:3)
yerleşik hayata geçiş sürecini başlatmış ve yerleşik yaşama
dair öngörüler oluşturmuştur.
Türklerde tam yerleşik yaşama geçme ve şehirler kurma
The temporal culture, as a combination of culture and matter,
at the beginning has a structure that starts inevitably with objects,
but also it does not end with it, and it exists together with
the meanings concealed in the forms of perception in the culture
(Glassie1999:41). It comprises information packs that provide
plans, methods, and reasons for producing visible and touchable
things for people (Glassie1986:2). Temporal culture has the meaning
together with the people who reveal it. The concrete object that
appears with its abstract meaning in mind merges in its creator,
which reveals it(Glassie1999:41). In this context, there exist elements
that human beings produce by combining matters from nature
with the desire for creation. However architecture is one of the
most fundamental elements emerging in the trio of need, creativity
and matter.
As conceptual task, architecture that physically styles ambitions,
names, memories and hopes, is mainly the work of transforming
ideas into plans and plans into the structures that others can see.
But architecture not only shapes material, it also forms relationships
among people (Glassie 2005:232). The architecture is made
up of the result of the interaction between those who plan, implement
and use it and the concrete expression of the communication
between them. As to Turkic culture, the root of these concrete expressions
of communication extends to Central Asia.
In Central Asia, in the life being spent based on animal husbandry,
they climbed tablelands in order to find pasture for flocks in hot
days of summer and before the cold of winter begins they came back
to low plains called “winter quarters”. The nomad houses have been
the most suitable type of shelter for this lifestyle, which is based on
permanent displacement, for having the features of easily dismantling
and easily pitching up. These nomad houses, also called Turkic
tent or pavilion (otağ) differ from their congeners in other cultures
with their main bodies having a round, horizontal part, and a
steep crest or a domed cylindrical crust which can be in various
forms; and their flexible cage structures consisting of wooden pieces
attached by beams or braided reed (Esin 2006:127).
Turks who regulate their living conditions seasonally and usually
change the location twice a year, although, they live in tents which
are made of felt or fur in summer, but they perpetuate their lives
in wooden or adobe houses in winter. In this sense, they are not
unfamiliar to permanent settlement. The excavations in Maveraunnehir,
Talas and Plains of Chu, indicates that this life style of
the Turks dates back to the 3rd and 4th centuries B.C.. The transformation
of the winter quarters which have owners into village
and towns (Ögel 2000 a:3) has initiated the transition process of
permanent settlement and created predictions of settled life.
The idea of full settlement and establishing cities in Turks emerged
together with Gokturks towards the end of the 6th century. Although
some of the Gokturk khagans were in the attempt to shift
to the settled life with Chinese influence, this idea was not realized.