ortak_miras_final

mülk ve malları vakfedebilirler. Ayrıca mülkünü vakfedecek
kişinin, yani vâkıfın mülkiyet sahibi olması yanı sıra
yetişkin, hür, aklî iradeye ve kanunî ehliyetesahip olması
ve borçlu olmaması gerekmektedir. Bu şartları taşıyan
mülkiyet sahipleri varlıklarını, şartlarını kendileri belirleyerek
kamunun yararına tahsis edebilirler. Bu tür vakıflara
“vakf-ıhayrî” adı verilir. Ayrıca kişinin kendi soyundan
gelenlerin geleceklerini düşünerek ileride istifade etmeleri
için kurduğu, vakfettiği gelirin bir kısmını toplumun
yararına bir kısmını da evlatlarının faydalanması için
bıraktığı yarı hayrî nitelik taşıyan vakıflar da vardır. Bunlara
“evlatlık vakıf ” veya hukukî terimiyle “vakf-ıehlî” denir.
Kişilerin kendi mülklerini vakfetmelerine “vakf-ı sahih”,
sık görülmese de mülkiyeti devlete ait olan toprakların
vakfedilmesine de “vakf-ı irsadî” adı verilir. Mesela Osmanlı
sadrazamlarının kendilerine tahsis edilen ve hass denilen
arazilerin gelirini vakfetmeleri “vakf-ı irsadî” sayılır.
Vakıfların en önemli yanlarından birisi de bugünkü tabirle
sürdürülebilirliktir. Yani sadece bir cami, medrese veya
kütüphane binası inşaettirmekle vakıf kurulmuş olmaz.
İnşa edilen yapıların ve bu yapılardaki hizmet ve işlerin
sürdürülebilmesi için sürekli bir gelir veya gelir getiren
işler de bırakmak gerekmektedir. Mesela bir şifahane
yaptıran kişinin, hastaların tedavi, ilaç ve yemek gibi giderleri
yanında hekimler, hastabakıcılar ve diğer hizmetlilerin
maaşlarını yüzlerce yıl karşılayacak gelirler de vakfetmesi
gerekir. Bu kurum bir medrese ise ders verecek müderrislerin,
talebeninve hizmetlilerin her türlü barınma, yiyecek,
giyecek ile ders araç ve gereç ihtiyacınında karşılanması
gerekir. Bu bağlamda vakıfların sürdürülebilirliği
çerçevesinde iki boyut ortaya çıkmaktadır. İlki kendisinden
faydalanılan ve “müessesât-ı hayriye” yani hayır kurumları
diyebileceğimiz cami, medrese, mektep, imaret,
zaviye,kütüphane, köprü, hastane gibi vakıf kurumlarıdır.
İkincisi ise “asl-ı vakf ” denilen ve hayır kurumlarının
sürekli ve düzenli işlemesini sağlayan bina, arazi, nakit
para gibi gelir kaynaklarından oluşan vakıf işletmeleridir.
Foundation (WAQF) and the Foundation Culture
465
Vakıf ve Vakıf Kültürü
Vakfiye denilen ve vakfın maksadı, çalışma yöntemi, yönetimi
hakkında vakıf kurucusunun yazılı metin halinde
hazırlattığı ve kadılara tasdik ettirdiği bir tüzüğü vardır.
Bu tüzüğe bağlı kalmak şartıyla vakfı mütevelliler yürütür.
Mütevellinin vakfı yönetmesinin hukukî ve malî denetimi
ise kadılar tarafından yapılır. Denetim görevi I. Murat
zamanında merkezde “hâkimü’l-hükkâm” adı altında
başkadılığa verilmiştir. Devlet, sadece kamu düzenini
tehdit edici durumlarda vakfa müdahale edebilir, bunun
dışında vakıf idaresi tam bir serbestliğe sahiptir.Hayrî
olarak kurulan vakıfların zamanla aile vakıfları haline