ortak_miras_final

Common Heritage
300
Ortak Miras
rını ise kazıklar üzerine koyarlar” 32 demektedir.
Biz de, araştırma yaptığımız Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’in
merkezinde topak çadır/keçeden yapılmış çadırın
(Kırgızların “boz üy” dediği) yani evin giriş kapısının sağ
tarafına uzaktaki akrabalarının gelmesini beklemek için
üç günlüğüne konmuş (üçüncü gün ceset defnedilir) bir
bayan cesedini ve at kurban edildiğini gördük. Eğer ölen
insan erkekse o zaman ceset çadırın sol tarafına, ancak
ölen evin reisi ise Anadolu’da başköşe, Kırgızların ve Kazakların
“tör” dediği yere konur. Tör ise çadırın girişinin
tam karşısındaki alandır. Diğer yandan burada Hoca Ahmet
Yesevi’nin mezarının da çadır ve tör geleneğine göre
yapıldığını belirtmekte fayda vardır 33 . Kazak Türklerinin
defin töreni hakkında Kazakistan’da uzun süre görev
yapmış Yorulmaz’ın ayrıntılı çalışması vardır 34 . İsteyenler
daha geniş bilgi için o kaynağa bakabilirler.
Kazakistan’da Dede Korkut’a Korkut Ata derler. Korkut
Ata’nın esas mezarı Seyhun nehrinin taşması sonucu sular
altında kalmıştır. Temsilî mezarı ise, nehirden zarar
görmeyecek şekilde bir tepenin başına yapılmış olup, mezarına
giden yol üzerinde bir koç heykeli bulunmaktadır.
Korkut Ata’nın bu mezarı Kızılorda-Aral yolu üzerinde
Kızılorda’ya 150 km mesafede olan Jusalı kentinden Seyhun
nehrine doğru uzanan yolun 25. kilometresinde olup,
mezarın üzerindeki borulardan rüzgârın hızı ve yönüne
göre ney, tambura, davul, kopuz, tar gibi birçok müzik
aletinin sesini dinlemek mümkündür.
Hunlarda tanrılara kurban edilen hayvanların arasında en
makbul olanı koçtu. Ayrıca Türklerde kurban hayvanlarından
özellikle at ve koç mezar taşı olarak da kullanılmıştır.
Diğer yandan Diyarbekirli’ye göre Altaylarda, VIII.
veya X. yüzyıllara ait olduğu düşünülen bir mezarda erkeğin
yanında at, kadının yanında da koç bulunmuştur 35 .
Uluğ Türkistan coğrafyasında yapmış olduğum saha araştırmaları
sonucunda, doğal koç başı veya boynuzları ile
koç başlı mezar taşlarının sadece erkek mezarlarında 36 ;
koç başı damgası işlenmiş mezar taşlarının ise, hem erkek
ve hem de kadın mezarlarında kullanıldığını tespit ettim.
Elinizdeki eserde de görüldüğü üzere, Türkler, koç başını
çeşitli eşyalarına işlemekten de uzak kalmamışlardır. Örneğin,
“koç başı ya da boynuz nakışı; Oğuzlar, Avarlar,
Kırgızlar, Karakalpaklar, Çuvaşlar, Bulgarlar ve daha birçok
Türk topluluklarında az değişikliklerle her çeşit mal-
• 32 Abdulkadir İnan, Tarihte ve Bugün Şamanizm, Ankara 1986, s. 177-
178.
• 33 Mustafa Aksoy, “Kazakistan’dan Adana’ya Tör Kavramı”, Türk Dünyası
Tarih Kültür Dergisi, Sayı 302, 2012.
• 34 Osman Yorulmaz, “Kazak Türklerinde Defin Adetleri ve Merasimler”,
Prof. Dr. Ramazan ŞEŞEN Armağanı, İstanbul 2005, s. 387-401.
• 35 Nejat Diyarbekirli, a. g. e., s. 92-93.
• 36 Tunceli/Mazgirt’te bir köyde koyun başlı mezar taşı gördük; ancak,
mezar sahibinin kadın mı, erkek mi olduğunu tespit edemedik.
can be explain this? I think the issue should be studied in a wide
perspective in terms of cultural history of Turks because ram head
figure as a stamp is a manner of telling special to Turks in my belief.
As known, there are grave stones with ram, sheep and horse head
figures İn Armenia and Georgia. It seems hard to explain according
to the belief that these nations are belong to the indo-european
community because graves and funerals resists the cultural erosion
and hard to change. So in my opinion it is not enough only saying
that this was a result of a influenced with Turks to explain the
situation. On the other hand if we accept this idea, we also must
accept that same tardition must be avaliable in Iranian, Russian
and Arabian community but it is not. So we have problem that is
not easy to explain.
In a research conducted in Georgia, ıt has been asserted that grave
stones with the figures horse, ram and sheep head located in Georgia
and some belongs to Cristian Georgians remains from Azerbaijan
Turks ( ). Karamağaralı has said that there has been no sculpture
of ram, sheep or horse in Byzantine or other christian communities,
that is why it is hard to explain such kind of an sculptures
and grave stones in Armenia and Georgia. In his opion, these are
the proofs of turkish influence on these community or they are the
memories of the Turks who were cristians but did not give up their
tradition ( ). One can find evidence to support this idea in Tuva,
Hakasya and West Siberia. There are Turkish community who are
not muslims but using these figures and sculptures. In a research
conducted by Rasim Efendi it has been confirmed by the samples
that supported Karamağaralı ( ).
According to Diyarbekirli, ram head figure has been used by Turkish
community since Huns and this figure shows that an important
person lie under the sod ( ). Esin says about the topic that “ among
the zoomorfic motifs sitting ram sculpture are seemed to be belong
to Siwet-ulan and Gokturk compound in Mongolia. These sculptures
are usually found in graveyards and its meaning can not be
understood yet. Here we must remember the dragon potrait with
ram head on grave Stone in Tabgac. In Siwet-ulan mode, a pair of
ram suculpture was stood in Kul-Tigin kulliyesi which was located
in the quad where the tablet is stood. These ram sculptures as a sign
of Turkish graves was arranged in a row along the way where Turks
migrated and passes the Mangıslak and reached to Anatolia ( ).
In my opinion, the last found grave stones with ram head is in
Tunceli. Two of three are located in a graveyard in Ovacık built in
1955 and 1962 and the other one is located in a graveyard in city
center built in 1965.
One can encounter ram sculpture in many compounds eastern and
southeastern part of Anatolia. For example, in a field study we conducted,
we confirmedram head sculpture in Kars, Iğdır, van, Bitlis,
Erzincan, Diyarbakır, Elazığ and Rize. Also, Kaya confirmed two
grave Stones with ram head in Hakkari/yuksekova in 2007 ( ). I