ortak_miras_final

Common Heritage
304
Ortak Miras
zarlar ve ölüm kültürü göstermektedir. Dolayısıyla Ermeni
ve Gürcülerde görülen o mezar taşlarının Türklerle olan
etkileşimden dolayı olduğunu ifade etmek yeterli olmaz.
Diğer yandan bu görüşü kabul edecek olursak, aynı geleneğin
Farslar, Ruslar ve Araplarda da olmasını beklemek
gayet doğal olmalıdır. Oysa bu saydığımız halklarda öyle
bir gelenek yoktur.
Gürcistan’da yapılmış bir araştırmaya göre Gürcistan coğrafyasında
görülen ve bazıları Hıristiyan Gürcülere ait
olan koç, koyun ve at başlı mezar taşlarının Azerbaycan
Türklerinden kalma olduğu ifade edilmektedir 39 . Karamağaralı
ise haklı olarak “Bizanslılar ve diğer Hıristiyan toplulukların
da koç, koyun ve at şeklinde mezar heykeli mevcut
olmadığı için, Ermeni ve Gürcüler tarafından yapılmış
olan bu tip mezar taşları köksüz kalmaktadır. Kanaatimizce
bunlar Türk kültürünün Ermeni ve Gürcülere tesirinin
belgeleridir, ya da bu topluluklar tarafından Hıristiyanlaştırılan,
fakat kendi inanç ve adetlerini yaşatan Türklerin
bıraktıkları hatıralardır” 40 demektedir. Karamağaralı’yı
doğrulayan bazı örnekleri yani at, koç, koyun mezar taşlarını
biz de Tuva, Hakasya ve Batı Sibirya’da yaşayan ve
Müslüman olmayan Türklere ait mezarlarda görmüştük.
Rasim Efendi tarafından Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan
ve Nahçıvan coğrafyasında koç, koyun, at ve insan
suretli mezar taşları hakkında yapılan geniş kapsamlı bir
araştırmada da Karamağaralı’yı doğrulayan bazı örnekler
tespit edilmiştir 41 .
Diyarbekirli’ye göre, koç başı damgası Türkler tarafından,
Hunlardan beri kullanılagelmiş olup bu damga “türbede
önemli bir adamın hatta bir mukaddes kimsenin yattığına
delalet eder” 42 . Esin ise, bu konu hakkında şunları ifade
eder: “Zoomorfik motiflerden, oturmuş koç heykelleri de
Siwet-ulan ve Moğolistan’daki Gök-Türk muhitine has
görünmektedir. Bunların bilhassa mezarlarda bulunması,
henüz daha anlaşılmamış bir mana ifade etmiş olsa gerek.
Tabgaç mezar taşındaki koçbaşlı ejder tasvirini de bu
münasebet ile hatırlıyoruz. Siwet-ulan üslubunda, bir çift
karşılıklı koç heykeli Kül Tigin külliyesinde, yazılı taşın
bulunduğu avlunun girişinde durmakta idi. Bu koç heykelleri,
Türk mezarlarının bir hususiyeti olarak, Türklerin
göç ettiği yollar boyunca dizilmiş ve Mangışlak’dan geçerek
Anadolu’ya kadar uzanmıştır” 43 .
Benim tespitlerime göre ise, en son bulunan koç başlı mezar
taşları Tunceli’dedir. Bunlardan ikisi, 1955 ve 1962
tarihli olup Tunceli/Ovacık’taki bir köy mezarlığında;
• 39 E. Mehmedov, M. Nemetova, V. Kuliyeva, Gürcüstanda
Azerbaycanlıların Milli Tarihi Medeniyetinin İrsi Olan Heykelleri, Tbilisi 2011.
• 40 Beyhan Karamağaralı, a. g. m., s. 19.
• 41 Rasim Efendi, Kamennaya Plastika Azerbaydjana, Baku 1986.
• 42 Nejat Diyarbekirli, Hun Sanatı, İstanbul, 1972, s. 94.
• 43 Emel Esin, Türk Kültürü El-Kitabı, Cilt II, Kısım I-A, İstanbul 1972, s.
50.
rificed, only the father of the family can chop it and give the pieces
to their children for eating. İf the father is not at home, the head
is boiled and waited for him. İf Grandfather lives with their children,
to chop the head is the right of Grandfather. But by taking
permission from grandpa, the son of him can chop it. In a funeral
or a festival if a ram is sacrificed, to chop the head of it is the right of
a man who is the oldest in the attendants. The oldest one gives the
ears of ram to the youngest after chopping it which means “listen
more, speak less” then every attendants takes a piece of it and the
ceremony ends.
All these ceremonies, activities and the system of hierarchy shows
us how valueable the ram head is among Turks. But during my
research ı could not find a satisfactory answer to why it is ram and
not other animals. This may be explained as the stamp itself or the
function of it or the information which is the main source of stamp
are erased from the memory of the community. May be ı could not
find the right person to take such kind of information. In fact, ı only
can gather limited information about the topic. It is possible to list
them up as; ram comes first when sacrificing an animal. Horse has
a crucial and vital function for the people living in that region that
is why it is not possible to sacrifice a horse frequently. In that region,
it is hard to find goat and cows because of the nature of the region.
All these information is about the sacrificing function of animals.
Conclusion
It may be said in the context explained above that: Cooperation
between archeologists, art historians, sociologists, anthropologists
and culture historians and the interdiciplinary manner in their
Works about stamps and their explanations will provide a crucial
contribution to the cultural history and the understanding of text
which are created by the language of stamps
In cultural researches, the traditional cultural factors should be
examined first. Because one can see the most authentic form of a
culture in it and also concealed in it. The main concern of our study
which are carpets, rugs, graves, grave stones, some archeologic and
etnografic cultural elements and the stamps on them which have
no ideological bacground, most of them are illiterate, even speaks
different language and although being in a different region but
use same stamps and cultural elements give important message to
the researchers of dicipline. In order to understand these messages,
one should go to Altays where the stamps come out first and enter
the world of culture and stamps of Mongolia. It will also provide a
good opportunity to understand the meaning of figures on carpets
and rugs in Turkey, also grave stones shaped in ram, sheep statue or
grave stones shaped in horse head, and the balbals.
Turks, from time to time have changed their language, alphabet,
religion, their geography (habitat), their state but not their stamps.
In a historical process, they add some new stamps. For example,
when new clans and families join to them, new stamps are begun to
use. For this reason, it is possible to learn and write Turkish history
by following the trace of stamps