ortak_miras_final

Common Heritage
356
Ortak Miras
bolluk ve bereketin sağlanmasına yönelik oyunlardır. Anadolu’da
bu oyunlar “Telden Teleme, Evlidali, Albayrak,
Tırtıl, Betlem, Hasır Küfrü, Gode Gode, Kepçe Gelin,
Çomçalı Gelin, Pelebuk, Saya Gezme, Çiydem Donatması,
Çiğdem Pilavı, Gılavan Gezme, Güneş Düvasi, Babra
Bubrik, Yılbaşı, Seydim, Ayıcı Oyunu, Cadı Oyunu” gibi
adlarla anılmaktadır. Türk dünyasında da bu türden çocuk
oyunlarına rastlanmaktadır. “Bahar Bayramı, Hıdır/
Papağ Attı (Şubat’ın sonu), Cosa (Köse/ Nevruz zamanı),
Yumurta Döğüştürme (ilkbaharda) (Azerbaycan); Bayçiçek
(Nevruz’un ilk günü), Yağmur Yagalak ve Suhatun
(Yağmur yağamadığı dönemlerde), Ya Ramazan (Ramazan
ayının ilk günü) (Özbekistan) vb.” Türk dünyasında
oynanmaya devam eden dini-büyüsel oyunlardan bazılarıdır.
Bu oyunlar bazen (Saya Gezme, Cosa/ Köse vb.) dramatik
yapıları nedeniyle geleneksel tiyatro kapsamında da
değerlendirilmektedir.
Yanıltmaç oyunları Türk dünyası çocuklarının ortaklıklarından
biridir. Bu ürünler Türk dünyasında “yanıltmaca,
caşdırma (Azerbaycan), caşırtma (Irak Türkmenleri), yanıltmaç
(Türkmenistan), cañıltpaş (Kazakistan, Kırgızistan),
tez aytiş, çendiş, aldanmaçak (Özbekistan), tutal-tez
aytış (Afganistan Özbekleri), tez aytuv (Kırım Tatarları)
ve dil kırmak (Gagauzlar)” şeklinde tanınmaktadır (Duymaz
2002: 114). Bu konu müstakil araştırmalarla çözümlenebilecek
yeterlilikte ve zenginliktedir. Bu oyun, oyuncu
başının sözlerinin diğer çocuklar tarafından sıra ile doğru
bir şekilde tekrarlanmasına veya tamamlanmasına dayanır.
Yanıltmaç oyununun özellikle sıra gecesi, barana ve yaren
toplantısı gibi kurumlaşmış kültür mekânlarında yetişkinler
tarafından da oynandığı tespit edilmiştir. Bu oyunun
harekete dayalı şaşırtmalı çocuk oyunu çeşitlemeleri de
mevcuttur. Türk dünyasında tespit edilen yanıltmaç örnekleri
aşağıdadır (Duymaz 2002: 116- 118):
Afganistan Kazakları: ( Jañıltpaş)
“Altay karbay
Aytay karbay değenin
Kaytay karbay
Malındı jabıratıp dalağa
Cartay garbay”
Azerbaycan: (Dil Yanıltmacı)
“Getdim, gördüm bir derede sekkiz- dogguz saggız şahı
var. Dedim: - Siz nece ilin sekkiz- dogguz saggız şahısız?
Dediler: - Sekkiz ilin, dogguz ilin sekkiz- dogguz saggız
şahıyıg.”
ish world. “Spring Festival, Hıdır/Papağ Attı (end of February),
Cosa (Köse/Nevruz time), Egg Tapping (in spring) (Azerbaijan);
Bayçiçek ( first day of Nevruz), Yağmur Yagalak and Suhatun
(during the rainy season), Ya Ramadan (the first day of Ramadan)
(Uzbekistan), etc. “ are some of the religious-magical games
that continue to be played in the Turkish world. These games (Saya
Gezme, Cosa/Köse etc.) are also evaluated in the context of traditional
theater because of their dramatic structures.
Tongue twisters (yanıltmaç) games are one of the partnerships of
Turkish children. These games are known in the Turkish world as
“ yanıltmaca, caşdırma (Azerbaijan); caşırtma (Iraqi Turkmens);
yanıltmaç (Turkmenistan); cañıltpaş (Kazakhstan, Kyrgyzstan);
tez aytiş, çendiş, aldanmaçak (Uzbekistan); tez aytuv (Crimean
Tatars) and dil kırmak (Gagauz)” (Duymaz 2002: 114). This
subject is rich and sufficient to be solved by independent researches.
This game is based on that the words of the lead of the game are
repeated or completed correctly and alternately by the children. It
has been determined that tongue twisters (yanıltmaç) games are
played in institutionalized cultural places such as sira night, barana
(a cultural activity that people gather and chat in Konya in
Turkey) and yaren toplantısı (a traditional gathering) by adults.
This game has behaviour anchored variants of children’s games.
The examples of tongue twisters (yanıltmaç) games are below
(Duymaz 2002: 116- 118):
Kazakhs from Afghanistan: ( Jañıltpaş) (Tongue
Twisters)
“Altay karbay
Aytay karbay değenin
Kaytay karbay
Malındı jabıratıp dalağa
Cartay garbay”
Azerbaijan: (Yanıltmaca)
“Getdim, gördüm bir derede sekkiz- dogguz saggız şahı var. Dedim:
- Siz nece ilin sekkiz- dogguz saggız şahısız? Dediler: - Sekkiz
ilin, dogguz ilin sekkiz- dogguz saggız şahıyıg.”
Gagauz Turks: (Dil Kırmak) (Tongue Twisters)
“Kırık küpe
Körpe küpte
Küpe küpe
Küplettiler.”
Kazakhstan:
“Kara bürkit tomağasın türsirdi
Onı men tomağalamay kim tomağalaydı
Onı men tomağalamay kim tomağalaydı.”