ortak_miras_final

öbürü ise, 1965 tarihlidir ve Tunceli merkezindeki bir
mezarlıkta bulunmaktadır.
Tunceli’den başka koç heykelleri Doğu ve Güneydoğu
Anadolu’daki birçok yerleşim yerinde karşımıza çıkmaktadır.
Mesela yapmış olduğumuz saha araştırmalarında
Kars, Iğdır, Van, Bitlis, Erzincan, Diyarbakır, Elazığ, Rize
illerinde koç başlı heykelleri tespit ettik. Kaya da 2007’de
Hakkâri/Yüksekova’da iki adet koç başlı mezar taşı tespit
etmiştir 44 . Ben de, Hakkâri’de bulunmuş olan bir koç başlı
mezar taşını Van müzesinde görmüştüm.
Kazakistan’da koç; erlik, yiğitlik ve bağımsızlık damgası
olarak bilinir. Eski zamanlarda Kazak askerlerinin dizlerinde,
göğüslerindeki zırh parçalarında ve ellerindeki
kalkanlarında koç damgası bulunurmuş. Bu anlayışı Kırgızistan’ın
Talas kentindeki Manas bölgesinde bulunan
Manas Destanı’nın kahramanının, yani Manas’ın türbesinin
olduğu yerdeki araştırmam esnasında tespit ettim.
Manas’ın kalkanında, yayında, kuşandığı zırhında hep koç
başı damgaları vardır.
Kazakistan halkı arasında koç’a koçkar derler. Koçkarın
başı kutlu sayılır ve insanları kötülüklerden korumak için
nazarlık olarak da kullanılır 45 . Bunun örneklerini Doğu
Türkistan’dan göç ederek İstanbul’un Zeytinburnu İlçesi’ne
yerleşmiş Kazak Türklerinde de görmek mümkündür.
Diğer yandan Karadeniz bölgesinde de koç başının
nazarlık olarak kullanıldığı bilinmektedir. Hatta İstanbul’a
yerleşen Karadenizlilerin sahibi olduğu bir yolcu
gemisi ile otelin giriş kapısının üzerinde koç başlarını görmüş
ve fotoğraflamıştım.
Stamps and Motif
305
Damga ve Motif
Radloff da yapmış olduğu araştırmada “Kazakçada koyuna
koy, koça koşkar, ana koyuna Tu koy (doğuran koyun),
erkek koyuna erkak koy denir” 46 der. Ayrıca Altay Türklerinden
bahsederken Teleüt Türklerini meydana getiren
soylardan birinin “Koçkor-Mundus” olduğunu belirtir 47 .
Bugün önemli bir kısmı Alevî inançlı olup da genel olarak,
Türkiye’de Tunceli, Erzincan, Bingöl ve Muş illerinde
yaşayan Hormeklerin ataları hakkında ise İbn Fazlan şu
ifadeleri kullanır:
“Türklerin diğer bir kısmına Kun (Hun) denir. Bunlar
Nastur mezhebindendir. Kitay (Hitay) Hakanı’ndan
korktukları ve meraları dar geldiği için Kitay ülkesinden
ayrıldılar. Harzemşah Ekinci b. Koçkar (ölm. 491 h. =
1097 m. ) onlardandı” 48 .
• 44 Adnan Menderes Kaya, Hakkâri Tarihi Konuşan Bir Kent, Ankara
2010, s. 410.
• 45 Karadeniz bölgemizde de aynı anlayış hâkimdir.
• 46 Friedrich Wilhelm Radloff, a. g. e., s. 433.
• 47 Friedrich Wilhelm Radloff, Sibirya’dan, Cilt I* (Çev. A. Temir), İstanbul
1956, s. 217.
• 48 İbn Fazlan, Seyahatnâme (Haz. R. Şeşen), İstanbul, 1995, s. 101.