ortak_miras_final

Common Heritage
84
Ortak Miras
leneklere göre yetiştirilen ekinin bir bölümün çiftçiler yetimlere,
kimsesizlere, dul ve çocuklu kadınlara dağıtırlar.
Bu geleneğe tüm Türk halkları “kepsen” (kapsan) derler.
Bugün Kırgızlarda, kazaklarda, Özbeklerde, Karakalpak,
Türkmenlerde hasat bayramı kutlanmaktadır.
Türk halkları yaşayan bölgelerde diğer meyvelerle birlikte
üzüme de özel değer verilir. Üzümün çeşitli türleri Doğu
Türkistan, Orta Asya’nın tüm bölgelerine yayılmıştır.
Mesela, sebzeler ve meyvelerdin olgunlaşması pişmesinden
sonra gilas bayramı, nar bayramı, kayısı, incir, elma,
üzüm bayramları düzenlenir. “Çöl mömö” geleneği rüzgârı
çağırmak için kullanılır. Rüzgâr olmasa, sebze meyveler
hastalanır, böceklerin saldırısına uğrarlar. İnsan hayatı ile
ilgili örf adetler, görenek gelenekler insanların hayalinde
verimli hasat alma, bereket ve vardar hayat istemelerinin
dışavurumudur.
Yörelere göre değişmekle birlikte birçok yerde yazın sonlarına
doğru mevsimin en önemli meyvesi üzüm hasadı
başlar. Bugün Türk dünyasının birçok bölgesinde üzüm,
gerek yaş meyve gerek kurutulmuş olarak severek tüketilen
bir meyvedir. En yaygın tarımı yapılan ürünlerden biridir
üzüm. Azerbaycan’da “Bağa baharsan bağ olar, bahmazsan
dağ olar” sözü de Anadolu’daki “Bakarsan bağ; bakmasan
dağ olur” atasözünün karşılığıdır. Budanan, bellenen, bakılan
bağlardan ürün alma vaktidir.
Türkler çiftçiliğin yanı sıra medyacılıkla da özellikle
üzümcülükle uğraşmışlardır. Onlardan meyve suları yapmayı
da ihmal etmemişlerdir. Kadim Türkler (Uygular)
üzüm yetiştirme konusunda 647. yılında Türk yağbusunun
Çin’in Tan imparatoruna üzüm şiresi ikram ettiği
yazılmıştır. (. з. 647-ж. түрк йабгусу Кытайдын
Тан императоруна жүзүмдүн ширесин тартуу
кылгандыгы баяндалат. Бул шире-суусундук
байыркы түрктөрдө – begniдеп аталган экен.
Жүзүм ширеси тууралу маалыматтар Орхондогу
түрк жазма эстеликтеринде да эскерилет.)
Bir müddet sofralık tabir edilen yaş kuru üzüm hasadından
sonra kurutmalık ve en sonra da pekmezlik üzüm hasadı
yapılır. Bu hasadın adı “bağ bozumu”dur. Bağ bozumu
eskiden beri hemen hemen bütün kültürlerde törenlerle
yapılır. Günümüzde de Anadolu’da ve yakın coğrafyalarımızda
bağ bozumları imece ve şenlik havasında yapılıyor.
Türkiye’de ilk üzüm alma veya bağ bozumu esnasında dua
yapılır. Bu duadan sonra üzümler toplanmaya başlar. Sepetler
seleler ve çuvallar doldurulur. Günümüzde daha
çok traktörlerle sıkılacak yerlere taşınır. Şiltelerde suyu
sıkılan üzümlerin suyuna şıra denir. Elde edilen şıra değişik
işlemlerden geçirilir ve defalarca kaynatılır. Kazanlarda
Many kind of vegetables and fruits can be found in these bazaars
from march to the end of autumn. This situation explains the yearly
calender of fruits and vegetables in terms of their maturing process.
Some vegetables matures earlier. These vegetables and fruits
are accepted as a product of prays through all the year. There is a
festival for each of matured vegetable and fruit. In Turkish settlements
one can easily encounter places whose names are related to
these vegetables and fruits. For example, Alma-Ata the capital of
Kazakhistan, takes his name from apple. “Alma” means apple. It is
place nearby the huge apple trees’ garden and takes its name from
these gardens. Also “Mirza” is a human name. It means “a place
where melon are palnted”.
Melon and water melon are the major fruits of summer. They are
among the most beloved fruits of Turks. Middle east and Anatolia
are eccepted their mother town. From Uzbekia to Turkey one can
encounter festivals held during the harvesting of melon and water
melon. In these festivals people sign folk music and arrange entertainment.
Information about how to grow up melon and water melon is
derived from the sources of middle ages. The quality of fruits and
vegetables grown up in these regions were the topic of Europian
researchers. In Fergana Valley which was called “Pearl od Midlle
East” and in the arable part of “Sır Derya” and “Amu Derya” river,
melon and water melon has been grown up for centuries. When
they become matured, farmers arrange festivals in the field or in
the bazaar. According to the custom, farmers give a part of their
product to the orphans, half orphans, widows and mothers taht
is disadvantaged groups. This custom is called “kepsen (kapsan)”.
Today this festival is celebrated by Kirghiz, Kazak, Uzbek and
Karakalpak.
Turkish communities give a special importance to grape. Species
of grapes spread over the region of east Turkistan and midlle asia.
After fruits become matured pomegraaete, apricot, fig, apple and
grape festivals are arranged. The custom “Çöl Mömö” is held to call
wind. Without wind vegetables and fruits get illness. They are exposed
to insect invasion. Customs dealing with human life reflects
the wish of abundance and wealth and fruitfull harvesting.
In many regions, through the end of summer the harvesting activity
of grape which is most important fruit begins. Grape is consumed in
many Turkish settlement fondly both fresh and dried. Grape is the
most producted fruit amon Turks. There is a proverb in Azarbaijan
“if you look after vineyard, it become a vineyard if not, it becomes a
mounth” also it is used in Turkish as “if you look after, it become a
vineyard if not, it becomes a mounth”. Now it is time to harvest the
grape which is pruned, plowed and looked after.
Turks also use grape to make juice. It is written in a Uighur tablet
that in 647, The Turkish Yabgu (khan) served to Chinase Emperor
grape juice. (з. 647-ж. түрк йабгусу Кытайдын Тан