ortak_miras_final

Şeşen ise aynı sayfada yazdığı dipnotta bu konuda şu açıklamayı
yapar:
“Ekinci b. Koçkar, Cüveynî’ye göre Sultan Sencer’in
memlûkü (azadlısı) idi. İbn el-Esîr ise onun Berkiyâruk’un
azadlılarından olduğunu söyler. Berkiyâruk 487 (1083
m.) yılında sultan olduğuna göre, Ekinci’nin Harzemşah
olarak tâyini 490 (1096) senelerine rastlamalıdır”.
Koçkar kavramının ve inancının Altaylardan Anadolu’yu
gelişi hakkında Togan da bilgi verir. Ona göre “Moğollardan
önce Kırım’da Sudak’ı ilk defa fetheden Kastamonu
beyi Çoban olduğu gibi Sinop’ta Emir Beklemiş bin Emir
Taybuga bin İlbasmış bin Koçkar bin Oğulbek bin Beşbek’in
H. 679 (1280) senesine ait Türbesinin bulunduğunu
da zikretmeliyim. Çünkü İlbasmış ve Beşbek, bilhassa
Kıpçaklar arasında tesadüf edilen isimlerdir” 49 .
Common Heritage
306
Ortak Miras
Çay’ın Türk kültüründe keçi ve koyun hakkındaki geniş
kapsamlı eserinde de “Koçkar, Türkistan’da dağ-teke veya
yabanî erkek koyunlara verilen ad olup kişi adı olarak kullanılmıştır”
ifadesinden sonra “Emir Koçkar, 417 yılında
Memlûklar’ın Halep valisidir” 50 denilerek bir örnek verilmiştir.
Alan araştırmalarım sırasında koç ile ilgili ilginç tespitlerden
birisi kesilen koçun başıyla ilgiliydi. Kazakistan’da,
kurban olarak koç kesilmişse koçun başını ancak baba
parçalar ve çocuklarına dağıtır. Baba evde değilse, koç başı
parçalanmadan haşlanmış olarak bekletilir. Öbür yandan,
evde dede (ata baba) varsa, dede oğlundan ayrı bir evde
oturuyor olsa da, koç başını parçalama hakkı dedenindir;
ancak, dedenin izin vermesi durumunda oğlu koç başını
parçalayabilir. Cenaze ya da toy’larda (çeşitli eğlence törenleri)
koç kurban edilmişse koçun başını parçalama
hakkı o cemaatteki en yaşlı ve saygıdeğer kişinindir. En
yaşlı ve saygın insan koç başını parçaladıktan sonra koçun
kulağını oradaki yaşça en küçüğe verir. Bunun anlamı “çok
dinle az konuş” demektir. Daha sonra parçalanmış koç başından
sırayla herkes bir parça alır ve böylece parçalama
işlemi sona erer.
Yukarıda belirtilen bütün seremoniler, işlemler ve bunların
hiyerarşik düzenin belirleyici bir unsuru biçimine
dönüşme hali, koç başının Türkler arasında nasıl önemli
bir yere sahip olduğunu bize gösteriyor. Ancak, araştırmalarım
esnasında, “Niçin başka hayvan değil de koç?”
dediğimde, bu hususlarda doğrusu kimseden açıklayıcı ve
doyurucu bir bilgi alamadım. Bunun temel nedeni belki,
• 49 Z. Velidi Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul, 1970, s. 319-
320.
• 50 Abdülhaluk Çay, Türk Milli Kültüründe Hayvan Motifleri -I- ( Koyun
ve Keçi Etrafında Oluşan Gelenek), Ankara 1990, s. 120.