ortak_miras_final

Common Heritage
314
Ortak Miras
lardan derlenen bir mitte Tanrı Ülgen’in ilk ocağı dikerek
ve yakarak verdiği, bir tazim duasında şöyle nakledilmektedir:
“Üç ateşini yakıp veren!
Üç ocağını dikip veren!
Atam Ülgen!”(Ögel 2002 II: 513 )
“Üç duvarlı ocak”, “üç taşlı ocak”, çok eski bir ocak türüdür
ve “Tanrı Ülgen ocağın üç ayağını dikerek, birleştirerek,
yakarak ilk insanlara vermiştir.” (Ögel 2002 II: 513-514)
Tanrı’nın ateşi, baba ocağından getirerek yakan güveye,
ocağı da geline verdiği Türk dünyasında genel kabuldür. 6 .
Yeni evliler ile ilgili “üç ocak” adı verilen, çok eski Türk
geleneğine göre “tam yuvarlak, top şeklinde, topraktan yapılmış,
içleri oyulmuş üç kap, fırının altına yerleştirilmektedir.
Bu üç yuvarlak kaba, “ocak” adı verilmektedir. Her
kabın içine, kırmızı ve beyaz kurdelelerle süslenmiş bir
söğüt dalı ile tereyağı konmaktadır. Bu üç kap veya ocak,
yalnızca evlenme ve kurban törenlerinde kullanılmakta,
diğer zamanlarda sobanın arkasında durmaktadır. Bunlar,
“üç taşlı” en eski ocakların bir sembolü ve hatırası olarak
(Dırenkova 1927’den Ögel 2002 II: 513) yaşatılmaktadır.
Türkiye’de kına/gelin okşama türkülerinde benzer mitolojik
izler yaşatılmaktadır:
“Çattılar üçler/çatma taşını.
Kurdular düğün aşını…” veya
“Çatması çatal üleşli
Üç ocağı dokuz taşlı” 7
Tanrı tarafından, ilk ailenin yuvası kurulurken verildiğine
inanılan ocağın fonksiyonu yaratılış destanlarında
daha açık bir şekilde görülmektedir. Sahaların en arkaik
kolu olan Dolganlardan derlenen Er Soğotoh destanı,
Türk ailesi için ocağın anlamına dair oldukça arkaik bir
mit barındırmaktadır. Destanın daha başında belirtildiği
üzere destan kahramanlarının ilk insanlar oldukları ve
kendi köklerini bilmedikleri belirtilmektedir. (Efremov
1984: 79’dan Emelyanov 1990: 50) Onların ocakla ilgili
mitik bağlantısının temelinde çocuksuzluk yatmaktadır.
Çocukları olmayan bu ihtiyar karı koca, iyelerden çocuk
istemeye karar verirler. Yaşlı kadın, çocuğu gök tanrıları
ayıılardan 8 isterken, ihtiyar adam yer iyesinden istemek
• 6 Bazı derlemelerde tersi de söylenmektedir. Zıtlıkların olması mitik
tasavvurun katmanlarının göstergesidir.
• 7 http://www.turkcemuzik.com/sarki/S%C3%B6z/49410/Asiye-
Karap%C4%B1nar_%C4%B0%C5%9Fte-Geldim-Gidiyorum.html. (E. Tarihi:
24.03.2016)
• 8 Saha Mitolojisine göre Tanrı mekânında yaşayan iyi ruhlar. Yalnızca
kansız kurban sunulan ayıılara, yağ, yoğurt, yemek ve bulamaç ya
doğrudan ya da ateş vasıtasıyla gönderilir.
Atam Ülgen!”(Ögel 2002 II: 513 ) My God Ulgen!
“Three-walled stove”, “three-stoned stove” is a very old type of stove
and “God Ulgen has given it to the first people by erecting, combining
and burning the three legs of the stove.” (Ögel 2002 II: 513-
514) It is accepted in the Turkish world that the fire of God is given
to the groom by bringing from the family home and the stove is
given to the bride. 6 .
According to the very old Turkish tradition about newlyweds,
‘’three pots full round, ball shaped, made of clay, carved called as
‘’üç ocak’’ in türkish are placed under the stove. These three round
pots are called as “ocak” meaning ‘’hearth’’. Butter and willow tree’s
bough decorated with red and white ribbons are put in each pots.
These three pots or stoves are used only in marriage and sacrifice
ceremonies, and at other times they stand behind the heater. They
are kept alive as a symbol of the oldest stove with ‘’three stones’’
(Ören 2002 II: 513 from Dirrenkova 1927). In Turkey, similar
mythological traces are experienced in the henna / bride ballads
in Turkey:
“Çattılar üçler/çatma taşını.
Kurdular düğün aşını…” veya
“Çatması çatal üleşli
Üç ocağı dokuz taşlı” 7
The function of the ‘’ocak ( family)’’that is believed to have been
given by God in the first day of the family, appears more clearly in
the epics of creation. The Er Soğotoh legend, which is collected from
Dolgan, the most archaic branch of Saha Turkic, has a very archaic
myth about the meaning of ’ocak (hearth) for the Turkish family.
It is stated at the bottom of the epic that the epic heroes are the
first people and do not know their own roots. (Efremov 1984: 79
by Emelyanov 1990: 50)Their mythical connection to the hearth
lies at the bottom of childlessness. This elderly husband and wife,
who have no children, decide to want children from the protective
spirits. The old woman prays to the Sky God to ask the child from
Eudemon 8 , while the old man prays for the rock found in the seashore.
On the third day, Demon 9 comes out of the sea and forces the
old man to give himself “something he does not know”.The old man
promises. When the old man returns to his house, he comes across
something in his wife’s lap that he has not seen until that day. There
ara a girl and a boy in the old lady’s lap. The old man remembers
the promise he gave to Demon; he tells to his wife. The old woman
• 6 In some collations, the opposite is also said. The presence of
contrasts is an indication of layers of mythical imagination.
• 7 http://www.turkcemuzik.com/sarki/S%C3%B6z/49410/Asiye-
Karap%C4%B1nar_%C4%B0%C5%9Fte-Geldim-Gidiyorum.html. (Date
accessed: 24.03.2016)
• 8 According to mythology, good spirits living in God’s place. Oil,
yogurt, food and slurry is either sent directly or via fire only to the bears
that the bloodless sacrifice offered to.
• 9 According to mythology of the Sahas, bad spirits.