ortak_miras_final

neler yapabildiği, kök boyayı kullanmadaki ustalık çok değerli
buluşlardır. Bu bezeklerin yanında tilki kulak, yıldızlı
dikme, yıldız, zülüf, kurt izi, kurt ağzı, kedi kulağı, yar
yare küstü, fakı başlı, aklım, evciler damgası, çapraz-çarpı
vs. motif adları kilimlerin dilidir” diye ifade etmektedir
(Durul, 1979: 21).
Halı-kilim motiflerinin kökleri Türk mitolojisine dayanmakta
olup, Türk dünyasının ortak mirasıdır. Eli belinde
motifleri birbirine benzer formlarda olmakla birlikte birçoğunda
eteklerin yan tarafı tırnaklıdır. Bu formdaki eli
belinde motiflerine Toros Türkmenleri “Karadöşeme”
ismini vermektedir. Kara kartala da yörede “karakuş” denilmesinden
hareketle motif formunun kanatlarını açmış
uçan kartala benzetilerek bu isim verildiği düşünülmektedir.
Ayrıca bu motif Türk mitolojisindeki Gök Tanrı sembolü
çift başlı kartal figürünün uçan şekline benzetilebilir.
Bu motife farklı yörelerde farklı isimler verilse de çift başlı,
dişi kartalı sembolize ettiği düşünülebilir.
Türk dünyası dokuma sanatlarında kırkbudak ve koçboynuzu
motifleri en yaygın görülen yangışlardandır. Kırk sayısına
atfedilen kutsiyet ilk Türk dininden itibaren bilinen
ve uygulamaları olan bir inanç unsurudur. Koçboynuzu
(koçak-kaykalak olarak da bilinir) bereket ve yiğitlik sembolü
olarak çoğunlukla ala çuvallarda, çeyizlik kilimlerde
oldukça sık rastlanır.
Türk boy, oba ve oymakları halı, kilim yaygılarında zemini
süsleyen ana motiflere göl, gül, top gibi isimler vermektedir.
Bu göl ya da güller Teke gülü, Kazak gülü, Karakalpak
gülü, Yamut gülü, Ersari gülü, Türkmen gülü, Salur gülü,
Sarig gülü gibi boy adları veya kartal gülü, dırnak gül, gülli
gül, yıldızlı gül, aynalı gül, ay gül, nuska gül gibi içeriğiyle
ilgili sembolik isimler alır.
Dokuma sanatlarının kenar süsleme desenlerine ise kenar
suyu denir. Su Türk mitolojisinde hayatın dört unsurundan
biri olup, Ab-ı Hayat yani hayat veren unsurdur.
Nevruz’da suyun önemi toprağa hayat vermesindendir. Bu
desenlerde bir veya birkaç motifin çeşitli renklerde tekrarı
veya zikzak bir dal bağlantılı yaprak çiçekler yer alır. Tıpkı
hayat ağacı veya bir hayatın farklı evreleri gibi…
Türk kadını hayatının iki önemli dönüm noktası olan gelin
olma ve ölüm için halı ya da kilimin en güzelini kendisi
için dokumuştur. Çeyiz için oğlan evine giden yük üzerine
örtülen kilim ile ölümlük-dirimlik denilen cenaze üzerine
örtülen ve kabristan dönüşünde camiye serilmek üzere
dokunan halı, kilimler desenlerin ve renklerin en güzeline
sahiptir. Çünkü her iki durumda da bütün halk onun
maharetini seyredecektir. Ayrıca cenaze salına örtülen kilimler
ölümünden sonra da camiye serilip üzerinde namaz
that it symbolizes a double headed female eagle.
‘’Kırkbudak and koçboynuzu’’motifs are the most common forms in
weaving arts of the Turkish world. Holiness to the number of fourty
is a belief that has been known and practiced since the first Turkish
religion.’’Koçboynuzu’’that is also known as ‘’koçak or kaykalak’’ in
turkish and often seen as a symbol of fertility and fortitude is mostly
weaved in sacks and rugs for dowery.
Turkish tribes, clans and families give names such as ‘’göl (lake),
gül (rose) and top (ball)’’ to the main motifs that decorate the floors
in the decoration of carpet and rug. These ‘’ göl(lake), gül (rose)’’
names take the symbolic names related to their content and tribes
such as Teke gülü, Kazak gülü, Karakalpak gülü, Yamut gülü,
Ersari gülü, Türkmen gülü, Salur gülü, Sarig gülü, kartal gülü,
dırnak gül, gülli gül, yıldızlı gül, aynalı gül, ay gül, nuska gül.
Border patterns of weaving arts is called as ‘’kenar suyu’’ in turkish.
‘’Su’’ means water in turkish. Water is one of the four elements
of life in Turkish mythology and Ab-ı Hayat (adam’s wine) is
life-giving element. The importance of water in Nawruz is because
of giving life to the earth. There are flowers with leaves in the shape
of zigzag or repetition of several motifs in different colour in these
patterns. Just like the tree of life or the different phases of a life...
The Turkish woman weaves the most beautiful of the carpet or rug
for herself because of two important turning points such as bride
and death of her life. The rug which is covered on the goods sent
to the groom’s house and the rug which is covered on funeral and
put in the mosque after the death is buried have the most beautiful
colour and patterns. Because in both cases the whole people will
watch its craft. In addition, funeral coffin covered with the rugs are
taken to the mosque after death is buried and it is believed that this
rugs will bring the death good deeds. If these rugs were not laid in
the floor of the mosque, today we would very rarely see in the examples
of woven materials such as carpet, rug, etc.
Until the second half of the 20th century in Turkey; carpets, rugs,
cicim, zili-sili and other plain weavings are made not only for
people’s own need and dowery but also for being sold. These goods
which carry a commercial commodity value were bought and sold
for the need. Because carpets, rugs and other plain weaving goods
were indispensable for everyday life as a means of life style. Villagers
who earn their life with agriculture and livestock farming
create the majority of the population to the village. Rugs, carpets
and other weaving goods are indispensable objects in this lifestyle
between the village and the summer range and even in the style of
decorating their houses in the city. As a result of the Turkish-Islamic
lifestyle and a culture of Turks and other eastern peoples sitting
in a cross-legged position on the floor or sofa, the house in a rich city
is fully decorated with carpets. But guest rooms are decorated with
carpets and other rooms are decorated with rugs and plain weaving
materials in modest houses. Many goods such as floor rugs, wall
Textile Arts
485
Tekstil Sanatları