ortak_miras_final

ulunamadığı takdirde, ‘rakı ve şarap’ ile de Erlik’i kandırmak
mümkündür. Şamanist inanç sisteminde, mutlak hâkim
olan Ülgen’in yanında, ‘Yardımcı, Koruyucu ve Kara
iyeler ile Gök, Yer, Ev iyeleri’ bulunmaktadır. Yardımcı
iyeler olan ‘Yayık, Suyla, Karlık ve Utkuçı’; koruyucu iyeler
olan ‘Umay, Ak Ana/Ak Ene, Ana Maygıl’; Kara iyeler
olan ‘Erlik, Albastı ; Gök iyeleri olan ‘Gök, Güneş,Ay ve
Yıldızlar’; Yer iyeleri olan ‘Dağ, Kaya-Taş, Yer, Su, Ağaç/
Orman/Bitki’; Ev iyeleri olan ‘Ev, Ocak, Od/Ateş, Ağıl/
Ahır’, bu inanç sistemindeki diğer önemli unsurlardır. Şamanizm’deki
ruhlar ile insanlar arasında aracılık yapan,
büyücülük, şairlik, müzisyenlik, oyunculuk gibi vasıflara
sahip olan ‘Şaman/Kam/Ozan’, dinî otoriteyi temsil eden
bir şahsiyettir. Bu inanç sistemini yaşama biçimi olarak
benimseyen insanlarda var olan, ‘iyilik ve kötülüklerin, bu
iyelerden kaynaklandığı’ düşüncesi, ‘kurban’ ve ‘saçı’larla
onları memnun etme, kızdırmama şeklinde tezahür eder.
Çeşitli ayinlerde sunulan kurban ve saçılarla yetinerek
kendilerine zarar vermeyeceği inancı, insanları, her vesileyle
saçı saçmaya ve kurban kesmeye yöneltmiştir (Eberhard
1942: 80; Ercilasun 1985: 54-55; İnan 1976: 15- 26;
Kalafat 1989: 8-35; Kafesoğlu 1987: 90-91; Ögel 1971:
59-71).
Saçı saçma, yabancı soya mensup olan bir kızı, kocasının
soyunun ataları ve koruyucu ruhları tarafından kabul görmesi
için yapılan bir kurban ayininin kalıntısıdır. Avcılık
döneminde avın kanı, yağı ve eti; çobanlık döneminde
süt, kımız ve hayvanların yağı; çiftçilik döneminde darı,
buğday, muhtelif meyveler saçı olarak kullanılmıştır (İnan
1986: 167). Orta Asya Türkleri arasında, ruhları memnun
etmek için, gelinin, atın yele ve kuyruğuna kımız saçma
ritüeli, günümüzde, gelin ve damadın başından bereket,
bolluk simgesi olarak un, buğday, şeker, para, çerez saçma
şeklini almıştır. Şamanist inanç sisteminde saçı, kız kaçırma
olayında da kullanılır. Yakutlardaki kız kaçırma hâdisesinde,
gençler atlarıyla meydanda toplanır. Şaman, kımız
dolu bir tulumla atların yanına gelir ve bir avuç kımız alıp
hayvanların çevresine saçı saçar. Kırk kötü ruhun adını
söyleyerek gençleri bu kötü ruhlardan koruması için, Tanrıya
dua eder. Ayinden sonra gençler atlarına binerek kaçırılacak
kızın kabilesine doğru yola çıkarlar (İnan 1986:
166). Eski Türk inanç sistemine göre, kötü ruhlar, ışıktan
korkar, karanlığı severler. ‘Ateş’, insanı kötü ruhlardan koruyan,
uzaklaştıran; hatta, onları yakan, temizleyen bir
külttür. Kazak ve Kırgızlarda gelin, kayın babanın evindeki
ateşe yağ atıp, secde eder. Başkurtlarda da var olan bu
âdet, daha sonra ateşe tapmak dinen yasak olduğundan,
din adamları tarafından kaldırılmıştır (İnan 1986: 166).
Bunun yanında, eski Türk hayatında önemli fonksiyonları
olan ‘yer-su kültü’ (Tekin 1988: 10), Türklerin İslâmiyet’i
can bring catastrophe and death to the families that he haunted. If
there is no animal to sacrifice, it is possible to trick Erlik with ‘raki
and wine’. In the Shamanist belief system, besides Yulgen, the absolute
ruler, there are ‘Auxiliary, Protective and Black proprietors
along with proprietors of the Sky, Earth and House’. Among those
Protectors, “Yayık, Suyla, Karlık ve Utkuçı’ are the Auxiliary;
‘Umay, Ak Ana/Ak Ene, Ana Maygıl’ are the Protective; ‘Erlik,
Albastı (A febrile illness that women who give birth suffer from.
According to the Shaman Belief, a horrible creature or a blonde
fairy girl that has haunted ladies suffering from puerperal fever)”
are the Black; Sky, Sun, Moon and Stars’are the Sky; Mountain,
Rock-Stone, Ground, Water, Wood / Forest / Plant are the Earth;
‘House, Family, Od / Fire, sheepfold/ Stable’ are the House ones
that are another important elements in this belief system. ‘Shaman
/ Kam / Ozan’, acting as mediator between the spirits and people
and which has the skills of sorcery, poetry, musicianship, acting
is a person representing religious authority in Shamanism. The
thought of “good and evil both originate from these protectors” that
exist in people who adopt this belief system as a life style, appears in
the way of satisfying them with ‘sacrifice’ and ‘saçı (sweets, barley,
money, coins, etc., scattered down the bride’s head), not angering.
The belief that protectors would not harm people and they are also
satisified with if they are sacrificed and saçıs are scattered in the
various rituals, has led people to scattered saçı and to sacrifice on
every occasion. (Eberhard 1942: 80; Ercilasun 1985: 54-55; İnan
1976: 15- 26; Kalafat 1989: 8-35; Kafesoğlu 1987: 90-91; Ögel
1971: 59-71).
Saçı saçma (scattering sweets, barley, money, coins, etc. down from
the bride’s head) is a remnant of a sacrificial ritual made for the
acceptance of a bride member of a foreign lineage by ancestors and
protective spirits of her husband. During the hunting season, the
blood, fat and meat of the prey; during the shepherd period, milk,
kumys, fat of livestock; during the farming period, millet, wheat,
various fruits were used as saçı. (İnan 1986: 167). Among the
Central Asian Turks, the ritual that bride scatters kumys on to
the horse mane and tail to please souls, has been transformed into
the form of scattering down flour, wheat, sugar, money and snack
from the heads of bride and groom, as a symbol of abundance. In
the shamanist belief system, the saçı is also used in the case of girl
abduction. At the event of girl abduction in the Yakuts, young people
are gathered in the square with their horses. The shaman comes
near to the horses with a leather bottle and picks up a handful of
kumys and scatters around around the animals with the intention
of saçı. He prays to God to protect the youth from these evil spirits
by saying the names of forty evil spirits. After the rite, young people
ride their horses and set off towards the girl’s tribe to abduct her.
(İnan 1986: 166). According to the old Turkic belief system, evil
spirits fear light and love the darkness. ‘Fire’ is the cult which protects
the human from evil spirits and wards off them ; even burns
and cleans them. Kazakhstani and Kirghiz brides, will throw oil
on the fire in house of father-in-law and prostrate. This custom,
Wedding
31
Düğün