ortak_miras_final

uygulama, kelimelerin anlamlarından da anlaşılabileceği
gibi kardeşlik ve dostluk tabaklarıdır.
Konuk sözünün özellikle gelip geçici olma durumundan
dolayı değişik benzetme ve eğretilemelerde kullanıldığını
görüyoruz. Daha XI. yüzyılda, Divânü Lugati’t-Türk’te
bu sözün anlam yüklemeleriyle ilgili bir zenginlikle karşılaşmaktayız.
Konuk sözüyle ilgili örneklemeler yapılırken
konukseverlikle ilgili birçok değer yargısını da aktaran bu
muhteşem eserde “kış konugı ot” (Kış konuğu ateş) şeklinde
bir sav yer almaktadır. Ateşin kış mevsiminin konuğu
olduğunu ifade eden bu savda konukluğun gelip geçicilik
anlamı esas alınmıştır. Esas ilgi çekici olanı ise tasavvuf felsefesinde
rastladığımız bir istiaredir. Kaşgarlı’nın eserinde
yer alan bir manzumede “öz konugı” şeklinde geçen tamlama,
“bedenin yaşamı sağlayan unsuru, özün konuğu”
yani “ruh” anlamında kullanılmıştır. Bilindiği gibi insanın
dünyada, ruhun da bedende misafir görülmesi tasavvuf
düşüncesinin temel değerlerinden biridir.
Konuk sözü özellikle dinî-tasavvufî edebiyatta mecazî bir
anlam yüklenmiştir. Bu anlam, “ruh”, “can” anlamıdır ve
bedende ruhun gelip geçiciliğine istiare olarak bir üst manada
kullanılmıştır. Bu çerçevede asıl olanın öteki dünya
olduğu inancını pekiştirmek üzere “can tende misafir“
olarak tanımlanmaktadır. Bazen benzetme çok yönlü hale
gelir. Can kuşa benzetilerek bu kuşun beş gün tene misafir
olduğu ve bir gün kanat açıp uçup gideceği, bu dünyaya
gelen canların zengin fakir ayrımı gözetilmeksizin birbirine
misafir oldukları ve herkesin bir gün öleceği vurgulanır.
Konukseverlik kurumsal bir nitelik kazanarak geleneksel
Türk yaşam biçimine, şehirlerine, yollarına ve mimarisine
de yansımıştır. Bu hususta vakıf kurumu ve vakıf eserleri
başta gelir. Ancak bu konu ayrı bir başlık altında değerlendirileceği
için burada ayrıntıya girmek istemiyoruz.
Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde inşa edilen külliyeler,
kervansaraylar, hanlar, imarethaneler, misafirhaneler konukseverliği
görünür kılan mekânlardır. Osmanlı konaklarında
konuklar, “selamlık” denen kısımda yer alan ve
divanhane denilen büyük bir odada ağırlanırlar, burada
bazen hizmetçilerin konuklara ikram etmek üzere kahve
pişirdiği ocaklı bir köşe de olurmuş. Ayrıca yine Osmanlı
Devleti’nde az kullanılan ve kervansaray bulunmayan yolların
yakınlarındaki tekkeler, dergâhlar ve zaviyeler, gelip
geçen yolculara daha fazla konukseverlik gösterebilmeleri
için vergiden muaf tutulurlarmış. Tekke ve tarikat adabına
göre de dergâhlara uğrayan dervişlerin önüne bir kâse
çorba konması adettir ve gece gündüz kaynayan kazan
konukseverliğin simgesi olmuştur. Hatta büyük tekkelerde
konuklar için ayrı bir bölüm bulunurmuş. Evliya Çelebi’nin
Seyahatnamesi’nde dervişlerin konukseverliğinin,
at a table, it means that they are regarded as a person in the family.
This practice, which Uzbeks call as “Hom Tobak” or “İnok Tobak”,
is a plate of fraternity and friendship it as can be understood from
the meanings of the words.
We see that the the word guest s is used especially in various metaphors
and expressions since it is temporary. In XI. Century, we
encounter a richness in meaning attribution of this word in the Divanü
Lugati’t-Turk. There is an argument such as “kış konugı ot”
(Kış konuğu ateş) in this magnificent work, which conveys many
values about hospitality as well as samples related to the guest’s
habits. This argument, which states that the fire is the guest of the
winter season, is based on the assumption that the guests come and
pass by. The main attraction is an argument that we encounter
in the philosophy of mysticism. In a poem in Kâşgarlı’s work, the
phrase “ öz konugı “ is used to mean “the element that gives life to
the body, the original person” or “spirit”. As it is known, one of the
fundamental values of mystic thought is that man is the guest on
the earth and the spirit is the guest on the body.
The guest has a metaphorical meaning especially in religious-mystical
literature. This means “soul” or “spirit” and the spirit has been
used in the upper meaning as a metaphor because the spirit is the
guest on the body. It is defined as “the spirit is the guest on the body
“ in order to reinforce the belief that the real world is the other
world in this frame. Sometimes the metaphor becomes versatile. It
is emphasized that the spirit is likened to a bird and this bird will
fly away one day as well as all of the people no matter they are poor
or rich in this world are the guests and all of them will be die one
day.
Hospitality reflected in the traditional Turkish way of life, its cities,
roads and architecture by gaining an institutional quality. In this
respect, foundations and their works come first. However, we do
not want to go into detail here because this topic will be evaluated
under a separate title. Houses, caravanserais, inns, almshouses
and guesthouses that were built in Seljuk and Ottoman periods are
the places where hospitality is seen. In Ottoman houses, guests are
hosted in a large room called “selamlık” and in some of these houses
there is a part containg a small hearth in the corner and the servants
cook coffee for the guests in that place. In addition; dervish
lodges, dervish convents and monasteries that are found in the near
of the roads used very few and having no caravansary were exempted
from tax to be able to show more hospitality to passengers coming
and going. According to rules of lodges and religious order, it is tradition
that a bowl of soup is placed in front of the dervishes visiting
the lodge and non-stop hot spot is the symbol of hospitality. There
were even separate rooms for the guests in the big lodges. There are
sections in Evliya Çelebi’s Travel Book where the hospitality of the
dervishes and the soup given to guest are explained.
The reflection of hospitality to the villages are started with “village
rooms” or “village mansions”. The village rooms, which are built
Common Heritage Fine Arts in Turkish People
555
Misafirperverlik & Konukseverlik