ortak_miras_final

azen kökenleri dini-büyüsel nitelik taşıyan seyirlik oyunlar
sergilenmeye devam etmektedir. “Köse- Gelin Oyunu,
Arap Oyunu, Deve Oyunu, Göçebe Oyunu, Tarla Sınırı
Oyunu, Tekecik Oyunu, Keloğlan Oyunu, Kartal Oyunu,
Tilki Oyunu, Samıt ya da Lal Oyunu vb.” bu türden oyunlardır.
Anadolu’nun bazı yörelerinde “Oyun Çıkarma”
ana başlığı altında “Bebek Oyunu ya da Karaçör” adıyla
kukla oyunları da sergilenmektedir (Elçin 1991). Burada
“Kourçak” adlı kukla oyununun, bir çocuk oyunu olarak
Özbekistan’da oynandığını belirtmek gereklidir (Özhan
ve Muradoğlu 1997: 94- 95). Özbekistan’da genel olarak
kukla tiyatrosuna “Koğırçakbazlık” adı verilmektedir.
Özbekistan’da Nevruz, Kızıl Gül ve Lale gibi bayram ve
şenliklerde, ziyafetlerde, pazar yerlerinde ve düğünlerde
oyunlar sergileyen Maskarabaz ve Kızıkçılar’ın da halk
tiyatrosu kapsamında değerlendirildiği vurgulanmalıdır
(Baydemir 2011).
Göçebelik dönemi bakiyelerinden biri olan “Deve Oyunu”
da Türk dünyasında oldukça yaygındır. Bu oyunda
omuzlarına merdiven geçiren iki kişinin üzerine bir örtü
örtülür ve öndekinin eline ucu deve başına benzetilen zilli
bir sopa verilir. Çalgıcı takımının müziğiyle önündeki
devecinin çektiği deve hareket etmeye başlar. Yere çöken
deve bahşişin deveciye verilmesiyle yeniden hareketlenir.
Bazen de ipinden kurtulan deve, seyircileri kovalamaya
başlar. Bu sırada yöresel mani ve türküler de söylenip
danslar sergilenir. Bu oyunun bir benzeri Azerbaycan’da
“Maral Oyunu” adıyla yaşatılmaktadır. Bu oyunda geyik
kılığına giren oyuncu çalgı eşliğinde geyik hareketlerini
taklit ederek konukları eğlendirmeye çalışır. Hayvanları
taklit oyunları (Deve, Kartal, Ayı Oyunu vb.) Anadolu’da
yaygın bir şekilde oynanmaktadır.
Türk dünyasında mevsime göre değişen toplantı ve eğlenceler
de yaygındır. Özellikle yerelde tarım ve hayvancılığın
fazla meşgul etmediği dönemlerde çeşitli sohbet toplantıları
ve eğlenceleri düzenlenmektedir. Bu tür eğlenceler
Türk dünyasında farklı adlarla gerçekleştirilmektedir. Türkiye’de
kökenleri Ahi Teşkilatı’na da uzanan bu eğlencelere
“sıra gecesi, gezek, örfene, kaz âlemi, oda sohbeti, helva
sohbeti, oturmah, sıra yareni, kürsübaşı sohbeti, cümbüş,
kef/keyf, muhabbet, yaren meclisi, oymak toplantısı, gün
ve ziyafet, davet ve oturak âlemi” gibi adlar verilmektedir.
Büyük bir bölümü değişmeli olarak düzenlenen bu toplantı
ve eğlencelerden yaren meclisi, barana gibi adlarla
anılanları geleneksel bilgi ve deneyimin yaratıldığı, yaşatıldığı
ve geliştirildiği, temel değerlerin aktarıldığı, toplumsal
rol modellerin ve yaşam biçiminin içselleştirildiği
kültür kurumları ve bağlamlarıdır. Bu tür toplantılarda
yöresel müzik ve dans icralarının yanında “Yüzük Oyunu,
Tura Oyunu, Talaka, Yanıltmaç, Helisa Oyunu, Heybebowl
is transferred to them. Like in other folk activities “aşık faslı”
( folk singer part) is also added to the program in the weddings of
some regions.
Dramatic theatrical shows are also an important part of the Turkic
entertainment world which is also pretty much common in Anatolia.
To put aside urban plays like “Meddah”, “Karagöz”, “Ortaoyunu”
and “Kukla”, in the rural areas theatrical displays especially
based on dramatisation and mostly with a religious or magical
setup are a continuing tradition. “Köse-Gelin Oyunu”, “Arap Oyunu”,
“Deve Oyunu”, “Göçebe Oyunu”, “Tarla Sınırı Oyunu”, “Tekecik
Oyunu”, “Keloğlan Oyunu”, “Kartal Oyunu”, “Tilki Oyunu”,
“Samıt” or“Lal Oyunu” are some of these plays. In some parts of
Anatolia puppet plays like “Bebek Oyunu” or “Karaçör” are displayed
as a part of “Oyun Çıkarma” (game display) (Elçin 1991).
On the other hand a puppet play named “Kourçak” for the kids
is payed in Uzbekistan (Özhan ve Muradoğlu 1997: 94- 95).
In general puppet show is called as “koğırçabazlık” in Uzbekistan.
The shows displayed by “Maskarabaz” and “Kızıkçılar”
during “nevruz”, “Kızıl Gül Bayramı” (Red Rose Holiday), “Lale
Bayramı” (Tulip Holiday) and similar occasions and feasts, markets,
weddings are considered to be a part of folk theatre (Baydemir
2011).
“Deve Oyunu” (Camel Play) dating back to the nomadic times is
also pretty common play among the Turkish world. Two persons
carry ladders on their shoulders while being covered with clothes
and a stick with bells is held by the person in the front resembling
a camels head. In rhythm with the playing music the camel starts
to move. After the camel kneels down a tip is given to the cameleer
to make the camel rise again. The camel may release itself from
its ropes and start chasing the guests. At that moment dances are
performed while local “mani” (poems) are read and folk songs are
sang. A similar game called “maral oyunu” (doe game) is still alive
in Azerbaijan. In this game a player dressed like a deer mimics deer
movements and tries to entertain the guests. Plays involving mimicking
animals like camel, eagle, bear and others are also common
in Anatolia.
Seasonal meetings and entertainment occasions are also common
in the Turkic world. Especially during the seasons with less farming
and husbandry, various kinds of meetings and gatherings for entertainment
might be observed which are named differently across
the Turkic world. In Turkey such entertainments date back to the
“Ahi” order (Turkish-Islamic guild system) carrying various names
like “sıra gecesi”, “gezek”, “örfene”, “kaz âlemi”, “oda sohbeti”, “helva
sohbeti”, “oturmah”, “sıra yareni”, “kürsübaşı sohbeti”, “cümbüş”,
“kef/keyf ”, “muhabbet”, “yaren meclisi”, “oymak toplantısı”, “gün
ve ziyafet”, “davet” and“oturak âlemi”. Most of these gatherings are
held by a different host each time where meetings like “yaren meclisi”
and “barana” are cultural occasions and institutions in which
traditional knowledge and experience is produced and kept alive,
Entertainment
441
Eğlence