ortak_miras_final

Common Heritage
506
Ortak Miras
süs eşyaları gibi hem fayda sağlayan hem de sanat zevki taşıyan
sayısız eşya ve varlık olarak yüzyıllarca Türk dünyası
topraklarında tüm yerleşim alanlarına yayılmış, kalıcı izler
bırakmıştır.
İslâmiyet öncesine dayanan, “ordu- balık” (Esin 2003: 25-
32) sisteminde şehirleşme yaklaşımı, İslâmiyet’ten sonra
da sürmüş, Türk şehir yerleşimlerinin başlıca unsuru, idari
merkezlerin yanı sıra, cami, medrese, kervansaray mimarisi
olmuştur. Cami mimarisi, aynı zamanda, yukarıda anılan
sanat dallarının başlıca icra mekânı olmuştur. İslâmiyet
öncesi Türk sanat yaratımları hakkındaki bilgiler, bir
sıra Hun mezarlarını içine alan kurgan kazılarından, -ki
bunların en ünlüsü Pazırık kurganlarıdır- petrogliflerden
ve dikili taşlardan elde edilmiştir. Hun yaşam tarzı ve sanatı
hakkında bizi aydınlatan kurganlar, yığma tepe altında
mezar odaları şeklinde yapılmıştır. Bu mezar odalarında
su sızıntılarının donması sayesinde, içerideki eşyalar, at ve
mumyalanmış halde insan cesetleri, ölüyü mezara taşıyan
araba gömüldüğü gibi muhafaza olabilmiştir. Cesetlerin
kol ve bacakları dağ keçisi, geyik, kanatlı at ve pars, kaplan
doğan gibi hayvan ve tamga dövmeleri ile süslenmiştir.
Bunlar, bugüne kadar tespit edilmiş en eski dövmeler
olduğu için dövme sanatının, dünyaya Türkler tarafından
yayıldığına delil olarak kabul edilmektedir. Ölen kişinin
atı yanında, geyik, dağ keçisi, at, koyun, grifon ve çeşitli
efsanevi yırtıcı hayvanların, bitkilerin yer aldığı figüratif
süslemelerle bezenmiş koşum takımları; yine hayvan ve
bitki süslemeleriyle bezeli renkli kumaşlar, renkli keçe örtüler,
masa, davul, ağaçtan oyma kaplar, kulplu kâse, vazo
ve kepçeler, mezar duvarına asılmış örtüler, atların başına
takılan boynuz, deri, ağaç ve keçeden yapılmış geyik maskeleri,
cam boncuklar, altın levhalar bu kurganlardan elde
edilen zengin malzemenin ve belgenin bir kısmıdır. Bu
malzeme ve eşyaları süsleyen yırtıcı hayvan ve kuş figürleri
çoğunlukla, ikili mücadele sahneleri içinde hareketli ve
dinamik üslûpta işlenmiştir. Bunlar arasında keçe üzerine
renkli aplike tekniği ile insan figürleri de yer almaktadır.
Bu kurganlarda bulunan ve “Pazırık Halısı” olarak dünyaca
üne kavuşan halı, yüksek kalitede dokuma ve iplik,
son derece zengin ve kalabalık figür özellikleri dolayısıyla,
eşsiz bir sanatkârlık ürünüdür. Gördes/ Türk düğümü
ile dokunmuş ve 1.89x2m. ölçülerindeki halı, dışta yeleleri
kesik, kuyrukları topuz şeklinde bağlı atlarıyla süvari
figürleri, geyiklerin sıralandığı bir iç bordür, süvarilerle
geyiklerin arasında yıldız motifinden oluşan yardımcı
bordür ve ortada yirmi dört kare içinde güneş simgesi ile
nilüfer çiçeğinin karışımından oluşan dört uçlu yıldızı
andıran motiflerle bezelidir. Zemine serilmek amacıyla
değil; süslemek üzere at örtüsü olarak dokunduğu tahmin
edilen halıda, kırmızı zemin üzerine beyaz, sarı ve mavi
renkler kullanılmıştır (Diyarbekirli 1972: 47, 119- 128).
graves. ‘’Kurgan’’ (burial mound), which illuminates us about the
life style and art of the Huns, is builts as a burial chamberunder
the mound of hill. All of the staff in the grave such as personal belongings
of death, horse, mummified bodies and a vehicle carring
the death to the grave are kept as they are thanks to the freezing
of water spills in these burial chambers.The arms and legs of the
corpses are adorned with mountain goats, deer, winged horses,
pars, tiger, goshawk and stamp tattoos. Because these are the earliest
tattooshaving been found so far, the art of tattooing is regarded
as evidence that it is spreadto the world by the Turks.Beside the
horse of the deceased, the harnessesdecorated withvarious legendary
predators such as deer, mountain goat, horse, sheep, griffin and
figurative patterns related with plants; coloured clothesdecorated
with animal and plant patterns; colourful felt carpets; table;
drum; pots made with wood engraving; mug; vase and ladles; the
rugs hanged on the wall of the grave; deer masksattached to the
neck of the horses and made with horn, leather, wood and felt; glass
beads and golden plates are a part of these rich material and the
document obtained from these burial mounds.The predator animal
and bird figures that embellish this material and the goods are
mostly processed in a vigorous and dynamic style in dual fighting
scenes. There are colored applique technique and human figures on
the feltamong them.The carpet, which is found in these kurgan and
is known as “Pazyryk Carpet”, is a product of unique craftsmanship
due to its high quality woven and yarnas well as extremely
rich and crowded figure features. The carpet, which is woven with
Gördes / Turkish knot and measures 1.89x2 meter are decoreted
with patterns found in the figure of cavalry whose horses’mane is
cut and tale is in a bun in its external part, with internal border
consisting of deers in order, with supporting border consisting of
starts found between cavalries and deers and with the patterns resembling
the four pointedstar consisting of lotus and sun symbol in
the twenty-foursquarein the middle. It is supposed that this carpet
is woven in order not to be rolled out, but to decorate for the rug of
horse. White, blue and yellow colours are used on the red ground in
this carpet (Diyarbekirli 1972: 47, 119- 128). The carpet which is
dated back to 2nd and 3rd century BC makes to the Hun Empire
ruling over a large geographical area in Asia Minor by evaluating
its artistic traditions, burial practices and life style in the kurgan
and its around after a number of discussions in the scientific world.
By processing the materials in the natural environment, the Turks
conveyed their happiness, beliefs and symbols in the life stages to the
stone as a writing and sculpture in the style of art. Göktürk Inscriptions,
where thedesignation “Turks” is first mentioned as a Turkish
text, are the monuments that are erected in the honor of Kul Tigin,
Bilge Khagan and Vizier Bilge Tonyukuk the rulers of the Göktürks
in the first half of 8th century in the Orkhon Valley found in
the east of North Mongolia. The Kul Tigin Monument’s stone base
is in the shape of tortoise. This monument is like a social complex
with the altar, kurgan stelaes and ram statues found near the statue
of tortoise. The Yenisei Inscriptions, which are located in Yenisei