ortak_miras_final

Common Heritage
524
Ortak Miras
Cildin kısımları: “Üst kapak” (sağ baş), kitabın ön yüzünü
örter. “Alt kapak” (sol baş), kitabın arka yüzünü
örter. “Sırt” (dip), kitabın dikiş kısmını örter. “Miklep”,
alt kapağın uzun kenarının serbest kalan kısmına takılır;
ucu sivridir, üst kapağın altına girer, sertabı kapalı tutar.
“Sertab”, mıklebin alt kapağa bağlandığı kısımdır, mıklebin
hareketini sağlar. Sertabın her iki tarafında kalan
kısma “dudak”, sırt ile ön ve arka kapak arasındaki boşluklara
“mukat payı” denir. Kenar dikişinin kalıcı olması,
sformların bütün teşkil etmesi yani sayfaların muntazam
bir şekilde durması için yapılan örgü bağın adı “şiraze”dir.
“Cild- bend” ise cildi yıpranmaktan koruyan kılıftır. Geleneğe
bağlı Türk cildlerinde sırt düz ve bezemesizdir. Kitap
adı çoğunlukla etek kısmında, bazan da sertabdaki bezemeler
arasında yazılıdır. Cildin iç yüzündeki bezemeler
çoğunlukla ebru veya kaat’ı tekniği ile yapılır. Cildin dış
yüzeyindeki bezemeler kapak boyunca diktörtgen bir çerçeve
olarak “cetvel”lenir. Daha kalın işlemesine “zencirek”
denir. İçte ikinci bir bordür görülür. Ortadaki göbek motifinin
adı “şemse”, köşelerdeki küçük motiflerin adı ise,
“köşe çiçeği” veya “köşebend”dir (Taviloğlu 1985: 477;
Cunbur 1992b: 452- 453).
İslâmiyet’te büyük değer atfedilen hat sanatının en belirgin
ürünü olan el yazması kitaplarda anlatılan olayları tasvir
etmek, açıklamak, metne görsellik eklemek üzere ince
çizimlerle yapılan resimlere minyatür adı verilmiştir. Batı
dillerinde küçük boyutlara sahip bir nesneyi belirtirken,
zamanla Türk resim sanatının adı olmuştur. Minyatür denilen
kitap resmi karşılığında “nakış”, “tasvir”; bu resmi
ortaya koyan sanatçı karşılığında “nakkaş”, “musavvar”
sözcükleri kullanılmıştır.
Türk- İslâm minyatür sanatı, iki ana kaynaktan beslenerek
gelişmiştir: Bunlardan ilki, İslâm’ın formasyon devrinde
temasa geçtiği Emevî ve Abbasî etkisidir. Bu iki kaynak,
içinde bir yandan Part, Sasanî ve Mezopotamya; diğer
yandan Hellenistik, Roma ve Suriye ile Anadolu’dan Kuzey
Afrika’ya kadar olan geniş coğrafyanın kültürel birikimini
taşır. Türk- İslam minyatür sanatını besleyen ikinci
kaynak, İslam’a Emevi Devri’nden itibaren katılıp Abbasî
Devri’nde artarak değişen yoğunlukta süren kültür birikimidir.
Bu birikim bir yandan Türk ve Mani ekseninde
Uygur kültürü ile Orta Asya sahasının etkilerini; diğer
yandan Hint ve Çin birikimi ile dolu Uzak Doğu etkilerini
taşıyarak Türk- İslâm minyatürünün zenginleşmesini
sağlamıştır (İnal 1995: 1- 2).
Minyatürde görülen nesneler perspektif taşımaz ve derinlik
duygusu uyandırmaz. Sahneler gölgeden yoksundur.
Kişilerin bireysel yüz ifadelerine yer verilmez. Tasvir yasağı
saç, sakal, başörtüsü, sarık gibi ayırıcı unsurları öne
çıkararak her minyatürde aynı kadın ve aynı erkek suratlais
plain and unadorned. The name of the book is mostly written on
the bottom and sometimes written among the decorations of bookflap.
The ornaments on the inner surface of the cover are mostly
made of marbling or the art of Kaat’ı technique. The decorations
on the outer surface of the cover are in a “form” as a rectangular
frame along the cover. The thicker process is called as “zencirek”
(thick lines in the cover) in turkish. A second border appears there.
The middle motif is called as “şemse” (decorative figure of the sun)
and the small motifs in the corners are called as“köşe çiçeği” veya
“köşebend” (angle bracket) (Taviloğlu 1985: 477; Cunbur 1992b:
452- 453).
Drawings, which are made with fine drawings to describe, explain
and addvisuality to the text in the handwritten books, the most
prominent products of calligraphy highly valued in Islam, are
namedas miniature. While expressing an object with small dimensions
in western languages, it gradually became the name of Turkish
art of painting.In Turkey, the art of miniature painting used to
be called ‘nakış’ or ‘tasvir,’ with the former being more commonly
employed. The artist was known as a ‘nakkaş’ or ‘musavvar.The
Turkish-Islamic miniature art has been developed by feeding from
two main sources: the first one is the efects of the Umayyad and
Abbasid, in which Islam was through the formation period.On the
one hand, these two sources carrythe cultural accumulation of the
Pars, Sasanî and Mesopotamia; on the other hand, they carry the
cultural accumulation of Hellenistic, Roman and Syrian as well as
wide geography from Anatolia to North Africa. The second source
that feeds the Turkish-Islamic miniature art is the accumulation of
culture in Islam which has been increasing since the Umayyad period
and has continued in the Abbasid period. This accumulation
ensures the enrichment of Turkish-Islamic miniature by carrying
the effects of the Uighur and the Central Asian region cultureon
the axis of Turkish and Manichaeism as well as the effects of the Far
East full of Indian and Chinese culture (İnal 1995: 1- 2).
The objects seen in miniature do not have perspective and do not
create a sense of depth. Scenes do not have the shadows. Individual
face expressions of people are not included. It depicts the same
female and same male faces in every miniature by highlighting the
separating elements such as hair, beard, head cover, turban. Important
figures in the scenes are highlighted with symbolic expression
by being drawn either attention grabbing garment details or
other figures in a larger size.
The round-faced, slanting-eyed human figure approach seen in
Uighur Turks’ book paintings in Hoço also reflected to the wall
paintings in the following centuries and was also seen in the Seljuks’
figures. During the Anatolian Seljuk period, five important
manuscripts came to the forefront: the first one is the turkish translation
called as Diaskorides’ De Materia Medica called as Kitabül
Haşaiş in turkish; the second one is a work named as El- Câmi
Beyne’l- ilm ve’l- Ameli’n- nâfi’fi Sina’ati’l Hiyal containing the
technical inventions of El Cezeri; the third one is a copyof Sufi