ortak_miras_final

leşik hayatın yoğunlukta olduğu kültür ortamlarında da
büyük ölçüde süreklilik göstermiştir. “Türk bozkır kültürü”
(Kafesoğlu 1987) olarak adlandırılan bu özgün yaşam
biçimi, “animistik dünya görüşü” ve animistik inançlar
çerçevesinde şekillenmiş; bu durum, toplumun doğadaki
tüm unsurlarla ahenkli bir varoluşunu gerekli kılmıştır.
Bu varoluş sistemi, toplumun gökyüzü, yeryüzü, yeraltı
ve buralardaki tüm varlıklara dair tasavvurunu son derece
etkin biçimde çeşitlendirmiş ve bitkiler, dağlar, ağaçlar,
taşlar, kayalar, sular, ateş, hava, toprak, madenler, hayvanlar
yaşanılan çevrenin canı ve ruhu olan aktif unsurları
olarak kabul edilmiştir. Bunlar arasında hayvan unsuru
toplumun, beslenme, barınma, giyinme, avlanma gibi hayati
ihtiyaçlarını karşılamada en vazgeçilmezi olması bakımından
yaşamın her alanında önem ve değer taşımıştır.
Öyle ki yaşam alanının bu vazgeçilemez unsuru, hayati
ihtiyaçları karşılama vasıtası olmanın yanı sıra, günlük ihtiyaçlara
birer yanıt olarak keşfedilen bütün maddi kültür
ürünlerinin süslenmesinde ve bezenmesinde kendine yer
bulmuş Türklerin geleneksel dünya görüşünü yansıtan her
bir sanat varlığında yer alarak “hayvan üslûbu” şeklinde
ifade edilen bir sanat üslûbunun ortaya çıkmasının nedeni
olmuştur. Böylece, “Bozkırların yüzyıllarca efendisi olan
Türk boyları” (Çay1983: 10), anlayış, algılayış ve davranış
örüntülerini gerçekleştirmede değer verdikleri hayvanları
anlamlı birer sembol haline getirerek hayvan üslûbu
etrafında edebiyatı, güzel sanatları, inançları kapsayan oldukça
işlevsel bir faaliyetler sistemi kurmuştur. Ön Asya
ve Doğu Akdeniz başta olmak üzere başka birçok sanatsal
oluşumda hayvan motiflerinin yoğun olarak görülmesine
rağmen, Türklerin hayvan üslûbuna dayalı sanat anlayışına
getirdiği zevkin inkâr edilemeyeceğine (Roux 2001: 292)
dair kabul, Türklerin, edebiyat, inanç, süs eşyası, petroglif,
halı, kilim, at koşum takımları gibi birçok alanda hayvan
motiflerini sembolleştirerek ve stilize ederek, bu üslûbu
özgün ve üstün kıldıklarını göstermektedir.
Türk milleti, hâkimiyet kurduğu coğrafyalarda, kendinden
önce var olan sanat birikimi ile bütünleşmiş, kendi
dünya görüşüne yönelik birikimi ile özgün ve renkli üslûbunu
yaratarak, Türk dünyası kültür anlayışını en canlı
ve zengin şekilde ifade eden mimari, taş süslemeciliği,
seramik, çini, halı ve kilim, kumaş dokumacılığı, ahşap
süslemeciliği, maden süslemeciliği, kitap sanatları, cam
süslemeciliği gibi birçok sanat dalında eşsiz eserler ortaya
koymuştur. Bu eserler, bozkır kültürü dönemde, göçer
evli yaşamın ve animistik inanç sisteminin sonucu olarak
doğada var olan taş, kaya gibi unsurların üzerine işlenmiş
ve resmedilmiş olarak, yerleşik düzene geçildikten sonraki
dönemde insanların farklı ihtiyaçlarına çözüm olarak hayata
geçirilmiş abidevi yapılar, camiler, hanlar, medreseler,
evler, köprüler veya halılar, sehpalar, kitaplar, bardaklar,
world view” and animistic beliefs; this situation has necessitated a
harmonious existence of society with all the elements in the nature.
This system of existence has diversified the concept of the society
about the sky, the earth, the underground and all the beings in
this area in an extremely effective way and this is accepted as active
elements including plants, mountains, trees, rocks, water, fire, air,
earth, mines, animals.Among them, the animal factor society carries
importance and value in every aspect of life in terms of being
the most indispensable to meet the vital needs such as nutrition,
sheltering, dressing and hunting. Such an indispensable factor of
the living space is not only a means of meeting life necessities but
also a form of “animal style” taking place in every artistic entity
reflecting the traditional world view of Turks, who have found animal
style and used it in the embellishment and decoration of all the
cultural products as a response to daily necessities.Thus, “the Turkish
tribe master of the steppesthroughout the centuries” (Çay1983:
10) has established a highly functional system of activities around
the animal style including literature, fine arts and beliefs by making
the animals that they value a symbol in order to carry out the
understanding, perception and behavior patterns. Although animal
motifs are seen in many other artistic formations, especially in
Asia Minor and Eastern Mediterranean Sea;the acceptance, which
is about that the Turks bring about the pleasure for understanding
of art based on the animal style (Roux 2001: 292), shows that they
make them unique and superior bysymbolizing and stylingthe animal
motifs in many areas such as the literary, belief, ornament,
petroglyph, carpets, rugs, horse harnesses.
The Turkish nation becomes integrated with the works of art made
before they came in its dominant geographies and has revealed
many unique pieces in many art branches such as architecture,
stone ornamentation, ceramics, tiles, carpets and cloths weaving,wood
ornamentation, ornamentation of mines, book arts,
glass ornaments expressing the Turkish world culture in the most
vibrant and rich way by creating a unique and colorful style integrated
with its own world view.These artifacts are depicted and
painted on stone, rock, etc. as a result of nomadic life and animistic
belief system in the steppe culture period. In the period after the
permanent settlement; monumental structures, mosques, inns,
madrasahs, houses, bridges or carpets, tables, books, glasses, ornaments
have been spreadin all settlement areas in the territory of the
Turkish worldfor centuries and have left their marks as numerous
goods and means that both gain favor and carry artistic features.
In the”Ordu-Balıq” system of the approach of urbanization dated
back to pre-islam (Esin 2003: 25-32), continued after Islam
and became the main element of Turkish city settlements as well as
mosque, madrasah and caravanserai architecture. The architecture
of the mosque was also the main execution place of the above-mentioned
arts. The information on pre-Islamic Turkish artifacts has
been obtained from petroglyphs and obelisks, the most famous
of which are the Pazyryk burials, from the excavations of Hun’s
Common Heritage Fine Arts in Turkish People
505
Türkler’de Güzel Sanatlar