ortak_miras_final

Milletlerin yemek ve içecek tercihleri, topluluğu oluşturan
insanların dünya görüşlerinin, yaşam şartlarının, dinî
inançlarının bir yansımasıdır. Türk kültüründe yemek, ekmek
imgesiyle Tanrı’dan gelen bereketin ve nimetin sembolü
olarak kabul edilir. ‘Ekmeğini taştan çıkarmak’, ‘Ekmek
teknesi’, ‘Ekmek parası’ deyimleri de, bu algının sözlü
kültürdeki kullanımlarıdır. Çok geniş bir coğrafyada varlığını
sürdüren Türk dünyasında yer alan ‘Abdalın karnı
doyunca gözü pabucundadır’, ‘Kışın ekmeksiz, yazın gömleksiz
yola çıkma’, ‘Gözünü toprak doyursun’ ‘Acıkan doymam,
susayan kanmam sanır’, ‘Boğazı büyük olanın dostu
olmaz’, ‘Aç gezmektense tok ölmek iyidir’, ‘Büyük lokma
ye, büyük söz söyleme’, ‘Pişmiş aşa su katmak’, ‘Tuz-ekmek
hakkı’, ‘Başının etini yemek’ gibi atasözü ve deyimlerle bu
kalıp ifadelerin Türk lehçelerindeki karşılıkları, Türk dilindeki
beslenmeyle ilgili kullanımların ne derece zengin
olduğunun göstergesidir.
Eski Türk Yazıtlarında Beslenme
Kültürü ve İktidar
Yemek ve iktidar ilişkisi, insanlık kültür tarihinin her dönem
ve ortamında varlığını gösteren bir güç sergileme
yöntemidir. Türk kültür tarihinde yemek; devlet yönetimindeki
resmî törenlerden özel mülkiyetteki gayri resmî
uygulamalara, doğum/evlenme/askerlik/ölüm gibi geçiş
dönemlerinden dinî/resmî/ferdî/tabiat kökenli bayramlara
kadar pek çok farklı alan ve mekânda imge olarak kullanılmıştır.
Bu anlamda beslenme; sosyalleşme, birleştirme,
paylaşma, dostlukları pekiştirme, aitlik, kabul görme,
onaylanma, eğlenme, beslenme, yardımlaşma, dinî misyon
yüklenme, güç ve statü göstergesi, varlığını ispat etme, kişi
ve/veya toplum tarafından tescillenme, ekonomik gücü
gösterme, iş anlaşması sağlama, tanışma, hatırlanma, reklâm,
pazarlama gibi pek çok açık ve gizli işlev yüklenir.
“Her yemek, kendi imgesinde grup üyelerini birleştiren
yapılandırılmış sosyal bir etkinliktir” (Douglas 1972: 67).
Etkinlikte buluşan ve toplumdaki diğer insanlardan ayrılan
grup üyeleri, yemek temelinde sosyal grup olma özelliği
yüklenerek sosyal yapıda kimlik kazanırlar.
Yazılı Türk kaynaklarında yer alan besin maddeleri ve
mutfakla ilgili ifadeler, beslenme kültürünün geçmişten
bugüne varlığını sürdüren biyolojik, ekonomik ve kültürel
bir bütün olduğunun kanıtlarıdır. Yemek ve güç ilişkisinde
bireylerin besin temin sürecindeki rolü belirleyici olabildiği
gibi, yöneten ve yönetilen ilişkilerinin de yemeğe yansıdığını
görmek mümkündür. Birçok kültürde ziyafetler,
ziyafeti düzenleyenin toplumsal statüsünü gösterir. Türklerdeki
toy geleneği ve hükümdar yemekleri bu kapsamda
değerlendirilmelidir. Katılımcılara sunulan yiyeceklerin
niteliği, ziyafete davet edilen katılımcıların sayısı toplumthe
community. The food in Turkic culture is considered a symbol
of blessing and felicity from God with the image of bread. The idioms,
“wresting a living from the soil”, “A meal ticket”, “ bread and
butter” are the expressions in oral culture. The proverbs and idioms
that still exist in the Turkic World, in a very wide geographical
region, such as ‘Abdalın karnı doyunca gözü pabucundadır’ (the
dervish gets ready to go just after being full up), ‘Kışın ekmeksiz
yazın gömleksiz yola çıkma’(never set off neither in winter without
bread nor in summer without shirt), ‘Gözünü toprak doyursun’
(nothing on earth can satisfy you), ‘Acıkan doymam susayan
kanmam sanır’ (The one who gets hungry or thirsty supposes that
he/she never gets satisfied ), ‘Boğazı büyük olanın dostu olmaz’
(The trencherman never has a fellow), ‘Aç gezmektense tok ölmek
iyidir’ (dying with a full stomach is better than living hungrily) ,
‘Büyük lokma ye, büyük söz söyleme’ (eat a big mouthful, but don’t
make big promises), ‘Pişmiş aşa su katmak’ (pouring cold water on)
, ‘Tuz-ekmek hakkı’ ( for the sake of salt and bread) ,‘Başının etini
yemek’ (nagging at someone) and meanings of these expressions in
the Turkish dialects are indicative of the richness of their use in
relation to nutrition in the Turkish language.
Nutrition Culture and Power in Old Turkic
Inscriptions
The relationship between food and power is a way of exhibiting
power that the humanity culture history make its presence felt in
every period and environment. The Meal in Turkic culture history;
from official ceremonies in state administration to informal
practices in private property, and, from transitional periods such
as birth / marriage / military service/ death to religious / official /
individual / natural originated festivals has been used as an image
in many different areas and places. Nutrition in this sense takes on
some confidential and overt missions such as socialization, consolidation,
sharing, strengthening of friendship, belonging, acceptance,
approval, entertainment, nutrition, assistance, religious mission,
power and status indicator, proof of existence, registration by the
person and / or society, exhibiting economic power, making deals,
conversancy, anniversary, advertising, marketing. “Every meal/
dinner is a structured social activity that unites group members in
its own image “.”(Douglas 1972: 67). Group members meeting at
the event and separated from other people in the society gain identity
in social structure by being a social group on the basis of meal/
dinner.
The food stuffs and the expressions related to the cuisine in the
written Turkic sources are evidence that the dietary culture is a
biological, economic and cultural whole perpetuating its existence
today. In relationship between food and power, it is possible to see
that the relationships of the ruled and the ruler are reflected in the
meal as well as the role of the individual in the nutritional supply
process can be the determinant. Banquets in many cultures show
the social status of the organizer of the feast. The toy ( feast) tradi-
Culinary and Nutrition Culture
57
Mutfak ve Konserve Kültürü