ortak_miras_final

Common Heritage
418
Ortak Miras
1513 tarihli haritasıyla Osmanlı haritacılığının kurucusu
ve döneminin önemli kaptanı Pîrî Reis (1465/1470-
1554) gezip gördüğü yerler hakkında tarihî ve coğrafî bilgileri
içeren kayıtlar tutmuş, daha sonra bu seyir notlarını
(kılavuzunu) 1521 tarihli “Kitab-ı Bahriye” adlı eserinde
toplamıştır. Bu eserde Çanakkale Boğazı, Ege ve Akdeniz
bölgesinde kentler, adalar ve ülkelerle ilgili ustalıkla çizilmiş
haritalar bulunmaktadır.
İtalyan romancı, öykü yazarı ve şair Edmondo De Amicis
(1846- 1908) Hollanda, Londra, Paris, Fas gibi yerlerin
yanında İstanbul’a da gelmiş ve 1878-1879 yıllarındaki
izlenimlerini bir kitapta toplamıştır. “Constantinopoli”
adlı eserinde İstanbul’da her şeyin ışıktan ibaret olduğunu
hayranlıkla anlatmıştır. İstanbul’u seyahatnamelerinde anlatanlar
arasında Fransız Gérard de Nerval (1808-1855)
de bulunmaktadır. “Nerval Voyage en Orient” (Doğuya
Seyahat) başlıklı kitabında adı geçen seyyah daha çok sokak
manzaraları, sünnet düğünleri, dervişler ve çarşılarla
ilgili izlenimlerini anlatmıştır.
Osmanlı seyyahlarının başında gelen Evliya Çelebi (1611-
1682) 17. asır Osmanlı İmparatorluğu (İstanbul, İzmit,
Bursa vd.) ile yabancı diyarları dolaşarak elde ettiği bilgi
ve deneyimlerini “Seyahatname” adlı on ciltlik eserinde
toplamıştır. Evliya Çelebi yarım asır boyunca gezip dolaştığı
yerleri yalın ve fantastik bir kurguyla anlattığı Seyahatnamesi
dünyanın temel başvuru kaynaklarından biri olarak
kabul edilmektedir. Evliya Çelebi yazılı ve sözlü kültür
kaynaklarından ve verilerinden yararlanarak oluşturduğu
eserinde yaşadığı dönemin Osmanlı İmparatorluğu’nu ve
diğer ülkeleri ayrıntılı bir şekilde tanıtmaktadır. Evliya Çelebi
uğradığı kentleri anlatırken “dil ve ağız özelliklerine,
coğrafî yapıya, tarihe, sanat ve mimari eserlerine, ibadet
yerlerine, inançlara, ekonomik ve toplumsal yapıya, gelenek
kültürüne (masal, mani, halk oyunları, giyim-kuşam,
geçiş dönemleri, mutfak) vb.” büyük önem vermiştir. Evliya
Çelebi’nin yazılı kültür ve sözlü kültürden yararlanarak
yarattığı özgün kent imgelerinin bugün dahi gücünü
ve etkisini koruduğu gözlenmektedir (Özdemir 2012:
131- 148; Akkaya 2016). Evliya Çelebi mekânları sözlü
kültür özgünlükleriyle çekici hale gelirler. Böylece asırlar
geçmesine karşılık Evliya Çelebi’nin kentleri canlılığından
bir şey kaybetmemiştir. Gelenek kültürünün, dolayısıyla
gezinti geleneğinin temel işlevi olan “yaratıcılık ve yaşamı
yenileme” işlevi Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde de
tespit edilmektedir. Evliya Çelebi’den önce yaşamış olan
Matrakçı Nasuh’un (1480- 1564) minyatür ile haritayı
birleştiren çizimlerinde kentlerin toplumsal ve kültürel
coğrafyası ile ilgili verilere de ulaşmak mümkündür. Yukarıda
aktarılan bütün bu seyyahlar dolaştıkları coğrafyaları
anlatırken bazen gezinti mekânları, ziyaretgâhlar ve mesiinformation
about places visited by him and later collected these
navigational notes in the book “Kitab-i Bahriye” dated 1521. In
this work, there are maps that are masterly drawn the cities, the
islands and the countries in the Dardanelles, the Aegean and Mediterranean
regions.
The Italian novelist, story writer and poet Edmondo De Amicis
(1846-1908) came to Holland, London, Paris, Morocco as well
as Istanbul and collected impressions of 1878-1879 in a book. In
his work called as “Constantinopoli”, he explained admiringly that
everything in Istanbul consists of light. There are the French Gérard
de Nerval (1808-1855) among the travellers who takes place
Istanbul in their travel book. In his book named “NervalVoyage en
Orient” (Traveling to the East), the traveller described especially
his impressions about street scenes, circumcision feasts, dervishes
and bazaars.
Evliya Çelebi (1611-1682), who was the most important of the
Ottoman traveler, collected the knowledge and experiences that he
had gained by traveling around the foreign lands and Ottoman
Empire in the 17th century (İstanbul, İzmit, Bursa etc.) in ten
volume book called “Seyahatname”(Travel Book). “Seyahatname”(Travel
Book) that is written by Evliya Çelebi travelling for half
a century and explaining these places with simple and fantastic
fiction is regarded as one of the basic reference sources of the world.
Evliya Çelebi introduces the Ottoman Empire and other countries
in a detailed way during his time in his work by using the written
and oral cultural sources and data. While Evliya Çelebi describes
the cities that he visited, he gives great importance to dialect and
language properties, geographical structures, history, art, architectural
works, places of worship, beliefs, economic and social structure,
cultural traditions such as fairy tales, turkish poem, folk dances,
clothing, transitional periods, cuisine etc. Evliya Çelebi’s unique
urban images created by using written culture and verbal culture
are observed to retain their power and influence even today (Özdemir
2012: 131- 148; Akkaya 2016). The venues of Evliya Çelebi
become attractive with authenticity of oral culture. Thus, Evliya
Çelebi’s cities have not lost anything despite the passing of centuries.
“Cultural creativity and renewal of life”, which is the main function
of tradition culture and travel tradition, is also determined
in Seyahatname (Travel Book) of Evliya Çelebi. It is possible to
reach the informations about the social and cultural geography of
the cities in the drawings combining the miniature and the map of
Matrakçı Nasuh (1480-1564) living before Evliya Çelebi. While
all of these travelers describe the geographies they traveled to, they
sometimes give information about places for visit and places suitable
for an outing.
Open and recreational places such as “pinetum, picnic area, park,
camp site, recreation area” substitute for the places suitable for an
outing such as “teferrücgâh, seyran-gah, mesîre, sayfiye, cevelângâh”
meaning open area in the past after settled life in the Turkish social