De meerwaarde van HKZ-certificering voor GGZ-instellingen

Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Aanleiding
De toenemende aandacht voor doelmatigheid en transparantie heeft voor een ware
kentering gezorgd in de sturing op kwaliteit in zorginstellingen (Grol, 2001; Klazinga,
1996). Was kwaliteit voorheen een zaak van zorginstellingen zelf; sinds de Kwaliteitswet
Zorginstellingen is kwaliteit onderdeel geworden van een complex proces van externe
sturing, verantwoording en controle door toezichthoudende en financierende partijen
(Brils e.a., 2007; van Beek, 2004). Het certificeren van instellingen is hiertoe een
belangrijk instrument geworden. Certificeren behelst het beoordelen van een organisatie
op een set voorgeschreven criteria, normen, standaarden of vereisten door een
onafhankelijke derde partij en het afgeven van een certificaat wanneer aan de
voorschriften wordt voldaan (Hollands e.a., 2003). De NIAZ-accreditatie en HKZcertificering
zijn in Nederland de meest gebruikte certificeringvormen voor ziekenhuizen
enerzijds en de gehandicaptenzorg, geestelijke gezondheidszorg, ouderenzorg, jeugdzorg
en welzijnszorg anderzijds (NIAZ, 2008; Stichting HKZ, 2009a). Het doel is het
verbeteren van de kwaliteit van de zorgverlening en interne organisatie. De gedachte
achter certificeren is dat kwaliteit niet toevallig tot stand komt. Het is het resultaat van
georganiseerde en beheerste activiteiten, die in normen zijn vast te leggen en met een
kwaliteitsmanagementsysteem zijn aan te sturen. De normen stellen eisen aan de
inrichting en uitvoering van processen in organisaties. Het kwaliteitsmanagementsysteem
borgt de normen en vormt het vliegwiel om processen te beheersen en op kwaliteit te
sturen (Stichting HKZ, 2009a).
Instellingen worden in toenemende mate verplicht certificaten te halen willen zij erkend
worden en aanspraak maken op financiering. Het behalen van certificaten is echter een
tijdrovend, bureaucratisch en duur proces (Grenade & Boldy, 2002; Pomey e.a., 2004;
Zarkin e.a., 2006), terwijl onbekend is wat de toegevoegde waarde ervan is voor de
kwaliteit. Het is een vraag of de normen de juiste eisen stellen aan processen en de interne
kwaliteitsverbetercyclus goed op gang komt. Het is tevens een vraag of de investeringen
voor het behalen en in stand houden van het certificaat op korte en lange termijn in balans
zijn met de kwaliteitsopbrengsten. Tot op heden zijn deze vraagstukken slecht onderzocht
en het bewijs van de effectiviteit van certificering schaars (Lemmens, 2003; Shaw, 2000,
2003; Pijls, 2007). Onderzoek is gericht op subjectief ervaren voordelen. Objectieve
5