2 не

В а л е н т т і к б а й л а н ы с ә д і с і м о л е к у л а л ы к о р б и т а л ь д а р ә д і с і н е
к а р а ғ а н д а о к ы п ү й р е н у г е ж е ң і л д е у . С о л с е б е п т е н б і з в а л е н т т і к
б а й л а н ы с ә д і с і н е к е ң і н е н т о қ т а л а м ы з .
Молекуладағы потенциалдық энергияның өзгеруі. В а л е н т т і к
б а й л а н ы с ә д і с і м е н т а н ы с п а с т а н б ұ р ы н с у т е к а т о м д а р ы
м о л е к у л а
қ ұ р а п , қ о с ы л ы с к а н д а э н е р г и я н ы ң қ а л а й ө з г е р е т і н і н қ а р а с т ы -
р а й ы қ . Б і р і н е н - б і р і ө т е а л ш а қ ж а т қ а н с у т е к а т о м д а р ы ө з а р а ә с е р -
л е с п е й д і д е м е к , м ұ н д а й ж ү й е н і н т о л ы қ э н е р г и я с ы ж е к е а т о м д а р -
д ы қ э н е р г и я л а р ы н ы ң қ о с ы н д ы с ы н а т е ң б о л а д ы ( Е толык = Е Н а 4 -
+ Е Нб) . М ұ н д а ғ ы Е толык — ж ү й е н і ң т о л ы к э н е р г и я с ы , Е На
ж ә н е Е Нб — На ж ә н е Нб а т о м д а р ы н ы ң э н е р г и я л а р ы ( 2 5 - с у р е т ) .
Е н д і а т о м д а р б і р і н е - б і р і ж а қ ы н д а с к а н д а о л а р д ы ң э н е р г и я с ы
б а с т а п қ ы э н е р г и я м е н с а л ы с т ы р ғ а н д а қ а л а й ө з г е р е т і н і н қ а р а с т ы -
р а й ы қ . Б ұ л ө з г е р і с т е р д і г р а ф и к т ү р і н д е ө р н е к т е г е н қ о л а й л ы . О л
ү ш і н о р д и н а т а л а р о с і н і ң б о й ы н а э н е р г и я н ы ң м ә н д е р і н , а л а б ц и с -
с а л а р о с і н і ң б о й ы н а ж а қ ы н д а с у ш ы а т о м д а р д ы ң я д р о л а р ы н ы ң
а р а қ а ш ы қ т ы ғ ы н с а л а м ы з . 2 4 - с у р е т т е с у т е к м о л е к у л а с ы н ы н п о т е н -
ц и а л д ы қ э н е р г и я с ы н ы н , қ и с ы ғ ы к е л т і р і л г е н . Э н е р г и я н ы ң н ө л д і к
м ә н і е с е б і н е ө з а р а ә с е р л е с п е й т і н , б і р і н е н - б і р і а л ш а қ ж а т қ а н
с у т е к а т о м д а р ы н ы н э н е р г и я с ы а л ы н ғ а н , я ғ н и Е На + Е Нб ш а р т т ы
т ү р д е н ө л г е б а л а н ғ а н . Э н е р г и я н ы н о н м ә н д е р і а т о м д а р д ы ң ө з а р а
т е б і с е т і н і н , а л т е р і с м ә н д е р і а т о м д а р д ы н ө з а р а т а р т ы л ы с а т ы -
н ы н к ө р с е т е д і .
С у т е к а т о м д а р ы ж а к ы н д а й т ү с і п , б е л г і л і б і р а р а л ы қ қ а к е л -
г е н д е б і р і н е - б і р і т а р т ы л ы с а б а с т а й д ы . С о н ы ң с а л д а р ы н а н , с и с т е -
м а н ь щ э н е р г и я с ы б е л г і л і б і р Е 0 м ә н і н е д е й і н т ө м е н д е й д і . А т о м д а р -
д ы ә р м е н қ а р а й ж а қ ы н д а с т ы р а т ы н б о л с а қ , т е б і с у к ү ш т е р і т а р -
т ы л ы с у к ү ш т е р і н е н б а с ы м б о л ы п , ж ү й е н і н п о т е н ц и а л д ы к
э н е р г и я с ы к ү р т ө с е б а с т а й д ы . Д е м е к , ж ү й е н і н п о т е н ц и а л д ы қ
э н е р г и я с ы н ы н я д р о л а р а р а қ а ш ы қ т ы ғ ы н а т ә у е л д і л і г і н с и п а т т а й -
т ы н к и с ы қ т а м и н и м у м ш ы ғ а д ы . М и н и м у м ж е к е а т о м д а р ғ а к а р а -
р а н д а э н е р г и я с ы а з а й ғ а н т ұ р а қ т ы ж ү й е с у т е к м о л е к у л а с ы н ы н
♦Е
т ү з і л г е н і н к ө р с е т е д і . М и н и м у м г е с ә й к е с
к е л е т і н э н е р г и я н ы н а б с о л ю т ш а м а с ы
( Е о) м о л е к у л а н ы қ а й т а д а н а т о м д а р ғ а
ы д ы р а т у ү ш і н ж ұ м с а л а т ы н э н е р г и я н ы ң
м ө л ш е р і н , я ғ н и т ү з і л г е н б а й л а н ы с т ы н
э н е р г и я с ы н ы н ш а м а с ы н к ө р с е т е д і .
Е б = I Е о I м ұ н д а ғ ы Е б — х и м и я л ы қ
б а й л а н ы с т ы н э н е р г и я с ы . М и н и м у м г е
24-сурет. М о л ек у ладағы
п о тен ц и ал д ы қ энергиянын,
өзгеруі
1-сутек атомдары ж ақы ндасканда
энергиянын өзгеруі; 2— молекула
түзбейтін атомдар ж ақы ндасканда
байкалаты н энергия өзгерістері
с ә й к е с к е л е т і н а р а к а ш ы қ т ы к ( R 0 )
я д р о л а р д ы ң т е п е - т е ң д і к а р а к а ш ы қ т ы -
ғ ы д е п а т а л а д ы . RQ т ү з і л г е н б а й л а н ы с ­
т ы н ұ з ы н д ы ғ ы н к ө р с е т е д і . С у т е к м о л е ­
к у л а с ы н ы н т ә ж і р и б е ж ү з і н д е а н ы қ т а л -
ғ а н б а й л а н ы с э н е р г и я с ы E g = 4 3 1 , 9
к Д ж / м о л ь , а л б а й л а н ы с ұ з ы н д ы ғ ы
= 0 , 0 7 4 н м .