You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
бейтарап<br />
К Ы Ш К Ы Л<br />
катионды Н30 +<br />
NHf<br />
анионды<br />
НСЮ4<br />
СНзСООН<br />
HSOi*“<br />
HPOi”<br />
непз<br />
NH3<br />
C6H5NH2<br />
[Al (ОН) 2І +<br />
n h 2—n h 3+<br />
C104, Cl~<br />
O H '<br />
Көп негізді қыщқылдардың гидроаниондары амфотерлі қасиет<br />
көрсетеді екен. Су, аммиак тәрізді еріткіштер де амфотерлі зат<br />
ретінде кабылданады, өйткені олар протонды бөліп шығара да,<br />
косып ала да алады.<br />
Протонды теория казіргі кезде кең таралған теориялардың<br />
катарына жатады. Ол протон доноры (кышкыл) мен акцепторы<br />
(негіз) катысатын барлык кышкылдык-негіздік эрекеттесулерді<br />
бір жүйеге келтіріп карайды. Протонды теорияныц басты артықшылығы-аса<br />
маңызды шамаларды есептеп шығаруға болатын<br />
сандык тецдеулердіц болуы. Ол протолиттік реакциялардыц<br />
жүру терецдігін процеске қатысқан кышкылдар мен негіздердіц<br />
диссоциациялану константасымен байланыстырады, оған еріткіштіц<br />
әсерін ескереді.<br />
Льюис жэне Усанович теорияларыныц Аррениус пен Бренстед<br />
теорияларынан айырмашылығы, бұл теориялар сутекті кышкылдык<br />
касиеттіц бірден-бір иесі деп санамайды, яғни қышкыл кұрамында<br />
сутек болмауы да мүмкін.<br />
Л ь ю и с теориясы бойынша кышкыл — электрон жұбын<br />
косып алатын зат, демек электрон жұбыныц акцепторы, ал негіз<br />
— электрон жүбын беретін донор.<br />
Мысалы:<br />
Ғ: Н ••Ғ;Н<br />
Ғ :<br />
В + №Н -*;F; В ; Ы '• Н<br />
Ғ : Н<br />
•■Ғ-Н<br />
қышқыл негіз<br />
Бұл реакцияныц механизмі — негіз (донор) беретін электрон<br />
жұбыныц ортақтасуымен түсіндіріледі. Льюистіц түсінігі бойынша<br />
кышкыл мен негіз, арасындағы бейтараптану реакциясы<br />
нәтижесінде эрдайым комплексті қосылыс түзіледі.<br />
Льюис теориясыныц бір кемшілігі сутекті кышкылдарды НС1,<br />
HN03, H2S 0 4 т. б.) камти алмайды, өйткені олардыц құрамында<br />
электрон жұбы жетпей түрған атомдар жок, сондыктан олар<br />
ѳзіне электрон жүбын косып алмайды.<br />
Усанович теориясы кышкыл мен негіздік касиеттерді осы<br />
кезге дейін танысқан теориялардыц бәрінен кецірек қамтитын<br />
275
Change language