2 не

§ 2. ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ МЕНДЕЛЕЕВКЕ ДЕЙ1НГІ КЛАССИФИКАЦИЯМ»!
Химиялык элементтердің саны көбейген сайын, олар жайындағы
білім кѳбейіп, оларды бір тәртіпке келтіріп жинактау керек
бола берді. Элементтердің касиеттерін салыстырып ерте уақыттанақ
металл жэне бейметалл деп екіге бөлетін. Бұл ірі бәлу химиктері
канағаттандыра алмады, сондыктан элементтердін бір касиетіне
сүйеніп, элементтерді үсағырак топка бѳлу кажет болды.
1817 жылы неміс химигі Добериейн.ер езіне белгілі элементтердің
касиеті ұксастарын үш-үштен тіркестіріп, триада
деп ат беріп, оларды байланыстыратын математикалык зацдылык
тапкан:
Li Са Р S С1
Na Sr As Se Br
К Ва Sb Те I
әрбір триаданьщ ортаңғы элементініц атомдык массасы шеткілерінің
атомдык массаларының арифметикалык орта санына
тен, болады:
7_(Ч)+39(К1. ==23(№ )і
Ä t C i k t m i L . =80(Вг)
Ол уакыттағы белгілі элементтердің барлығы мүндай триада
түзе алмады.
1863 жылы француз ғалымы Бегье де Шанкуртуа
50 элементтіц тізімін, атомдык массаларына сэйкес, белгілі
масштаб бойынша цилиндрдіц сыртына винт' (буранда) сызығыныц
бойымен орналастырған. Сонда ұқсас элементтердіц
кѳбі бірініц астына бірі келген.
1864 жылы ағылшын ғалымы Ньюлендс, элементтерді
атомдык массаларыныц ѳсу ретімен орналастырған, сонда
эрбір сегізінші элемент бірінші элементтіц касиетін кайталайтындығын
байқаған. Бүл музыкада сегізінші нотаныц кайталайть)ндығына
ұксас болған соц Ньюлендс оны «октава зацы» деп
атаған. Бірнеше «октаваларды» келтірейік:
н Li ‘ Be В С N О
ғ Na Mg Al Si P s
С1 К Ca Ti Cr Mn Fe
Co(Ni) Cu V Zn ln As Se
Ньюлендстіц кестесінде кателіктер, кайшылыктар бар,
кей орында екі элементтен (Со, Ni) тұр, Ti, Cr, V, Mn тағы
баскалар ѳз орындарында емес, жоқ элементтерге орын калдырылмаған
т. б. Бірак атомдык масса ѳскен сайын химиялык
қасиет периодты түрде ѳзгеретіндігін кѳрсетуі дұрыс пікір.
Сол 1864 жылы неміс ғалымы Лотар Мейер 28 элементтен
тұратын кестені жариялады. Мейердіц не негізге алғаны
элементтердіц атомдык массалары мен валенттігі (3-кесте).
48