You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1865 ж. Москвада жарыкгазызаводыіске косылды.<br />
1869 ж. Д. И. Менделеев периодтыкзаңдыашты.<br />
1881ж. М. Г. Кучеров сірке альдегидінсинтездеді.<br />
1884 ж. Петербургта Тентелев заводында күкірт кышкылын контакт<br />
эдісіменала бастады.<br />
1885 ж. А. А. Летний жэне В. Г. Шухов эдістері бойынша мұнай крекингіленді.<br />
1888 ж. Д. И. Менделеев кѳмірді жерастында газға айналдырудыүсынды.<br />
1889 ж. Д. И. Менделеев пен В. В. Марковников мұнайдыхимиялык<br />
жолменбаска заттарға айналдыру жолдарынзерттеу үшінБакуге барды.<br />
1891 ж. Д. И. Менделеев түтінсіз мылтыкдэрісі—пироколлодийді ашты.<br />
1906 ж. Е. И. Орлов кѳмірсутектерді контакт жолымен тотыктыруды<br />
ұсынды.<br />
1915 ж. Н. Д. Зелинскийгазтұткышжасады.<br />
1916 ж. И. И. Андреев ұсынысыбойынша аммиактытотыктыру аркылы<br />
азот кышкылыалынды.<br />
Россияда бір жағынан бүкіл дүние ж үзіне әйгілі, жалпы химияныц<br />
дамуына ірі үлес болып косылатын ғылыми табыстар<br />
болса, екінші жағынан мешеу өнеркәсіп болған. Бірінші дүние<br />
жүзілік соғыс алдында, 1913 жылы Россияда ірісі бар, орташасы<br />
бар небары 70 химиялык өндіріс орны болған, сол кезде (XX<br />
ғасырдын, басы) Россияныц жан басына, немесе егіс көлемінің<br />
гектарына келетін химиялык өнімдері баска елдердегіден көп<br />
төмен болатын. Россияда жоғары білімі бар бір мындай ғана<br />
химиктер болған. Россияның химия өнеркәсібінің нашарлығы<br />
сол соғыста катты білінді.<br />
Ұлы Октябрь революциясы химия өнеркәсібінің өркендеуіне<br />
ж аңа ж олдар ашты. Өнеркәсіп алдына койылған міндет те,<br />
ұйымдастыру формасы да, техникалык киын мәселелерді шешу<br />
әдісі де өзгертілді.<br />
Капиталистік елдерде химия өнеркәсібі соғыска даярлык ретінде,<br />
содан пайда табу максатын көздесе, совет химия өнеркэсібі<br />
алдына еліміздің барлык шаруашылығы мен мәдениетін көтеру<br />
ж әне халыктың мүктажын өтеп, еңбекшілердің халахуалын жаксарту<br />
міндеті койылды.<br />
Бірак химия өнеркәсібінің алғашкы қадам^і үлкен киыншылыкка<br />
кездесті. Патшалык Россиядан калған 70 химия кәсіпорындарының<br />
30 проценті бірінші дүние жүзілік ж әне азамат<br />
соғысы кезінде бүліншілікке үшыраған. Бұларды калпына келтіру<br />
жұмысы 1924— 25 жылдары аякталды.<br />
Бүдан кейін химия кәсіпорындарын кайта кұру ж әне ж аңа<br />
күрылыстар басталды, ол жүмыс бес жылдык жоспарларда<br />
үлкен орын алды. Үкімет химиялык өндірістік орындарында кәсіптік<br />
ж эне техникалык кауіпсіздік шаралары жөнінде зан шығарды,<br />
жұмыс күні кыскартылды.<br />
Алдымен химия өнеркәсібіне керекті шикізат коры үйымдастырылды.<br />
Сонан кейін техникалык жағынаң күрделі заводтар<br />
салынды. Азот байланыстыру, алюминий, магний, фосфор,<br />
кальций карбиді, калий, мышьяк, темір түздары, синтетикалык<br />
каучук, пластмасса, жасанды торкалар, органикалык синтез, ф армацевтика<br />
препараттары, химиялык таза реактивтер, мұнайды<br />
13
Change language