You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
көрдік. Сондықтан гидролиз дейтініміз әрекеттесуші массалар<br />
заңына бағынуы керек, екіншіден гидролиз тепе-тецдігініц күйін<br />
гидролиздену дәрежесі сипаттай алуы керек.<br />
Гидролиздену дәрежесі дейтініміз тұздың гидролизденген<br />
мѳлшерінін, оныц жалпы еріген мѳлшеріне катынасы, оны а-аркылы<br />
белгілеп, әрі процентке шағуға болады:<br />
о/ _ тұздың гидролизденген моль саны iqq<br />
/o тұздың жалпы еріген моль саны<br />
Температураны кѳтергенде судын, диссоциациялануы күшейеді,<br />
демек тұздыц иондарымен реакция жылдамдайды. Одан<br />
гидролиз дэрежесі артады, мысалы CH3COONH4, ерітіндісініц<br />
температурасы 2 2 °-тан 1 0 0°-ка дейін кѳтерілсе, гидролиздену<br />
дэрежесі 0,4 проценттен 9 процентке дейін, яғни 20 есе артады<br />
екен.<br />
Ерітіндіні сүйылтканда да гидролиздену дэрежесі артады.<br />
Эрекеттесуші массалар зацына сэйкес гидролиздену тепетецдігіне<br />
эсер етуге болады, мысалы:<br />
NaCN + H2O^HCN + NaOH<br />
тецдігі бойынша жүретін гидролиз реакциясын кейін кайыруға<br />
болады, ол үшін ерітіндіге HCN немесе NaOH ерітіндісін кұяды.<br />
§ 15. Э Л ЕК ТРО Л И Т Е Р ІТ ІН Д ІЛ Е Р ІН Д Е П ОРНЫ Н БАСУ РЕА К Ц И ЯЛА РЫ<br />
Электролит ерітінділерінде жүретін эрекеттесулердіц бір тобы<br />
орнын басу реакцияларына жатады. Оған мысал ретінде металдардыц<br />
кышкылдармен әрекеттесуін алайык:<br />
иондык түрі:<br />
0 + 1 + 2 о<br />
Zn 2HC1 = ZnCl2 + Н2<br />
Zn + 2H' = Zn + H2<br />
Тецдеуден көрініп түрғандай, мырыш атомы ѳзініц сырткы<br />
қабатындағы валенттік 2 электронын сутектіц оц ионына беріп<br />
тотығады. Сутектіц оц ионы ѳзіне жетімсіз электронын косып<br />
алып тотыксызданады. Мүндағы Zn — тотыксыздандырғыш, Н '—<br />
•тотыктырғыш кызмет атқарып тұр.<br />
Металл атомдарыныц электронын оцай беруі оларды сипаттайтын<br />
негізгі касиетіне- жатады. Металдык касиеті айкын кѳрінетін<br />
элементтер күшті то.тыксыздандыргыштар катарына жатады.<br />
Бірақ металдардыц электронын беру кабілет'і эркайсысында<br />
эр түрлі болып келеді. Ол негұрлым ѳз электронын оцай берсе,<br />
согүрлым активті, ягни баска заттармен куатты түрде эрекеттесе<br />
алады. (ХІѴ-тарау — металдардыц жалпы сипаттамасын<br />
кара.)<br />
Демек, металдардыц ѳзара активтігін айыра білсек, олардын<br />
каншалыкты куатты тотыксыздандырғыш екенін де бағалаймыз.<br />
Металдардыц салыстырмалы активтігін тұздар ерітіндісіндегі<br />
екінші бір металл атомын ығыстырып шығару кабілетіне сай,<br />
яғни орнын басу реакциясына орай білуге болады. Мысалы<br />
298
Change language