2 не

денді. Мұндай иондағыш еріткіштердің қатарына сұйық: НҒ,
H2S, HCN; HN03, H ,S04, НСООН, СНз СООН, HCONH2, С2Н5ОН,
В Ғ з , AsCl3, SbClö, SO2, N2O4, Һ т. б. жатады.
Сольвожүйелер теориясынан қышкылдық-негіздік әрекеттесулерді
көреміз. Оған дәлел ретінде аквахимия тұрғысынан
ешбір логикаға симайтын мынадай мысал келтірейік. Еріткіш
ретінде балқытылған сұйық КС 1алдык. дейік. Сонда бұл еріткіште
ҚОН ерітсек, ионданғанда бөлетін лионий катионы К+ бірдей
болғандықтан, ол қышқылдық касиет көрсетеді. Сол сиякты газ
күйіндегі НС1 ерітсек, еріткішпен бірдей лиат анионын С1
бөлетіндіктен негіздік қабілетке йе болады. Ал осы екеуінін
әрекеттесуінің нәтижесінде тұз Н2О шығып, еріткіш КС1 қайта
белінеді:
ко н + нсі = н 2о + к с і
қышқыл негіз тұз еріткіш
Сольвожүйелер теориясы сулы емес еріткіштің қатысуымен
ѳтетін кѳптеген реакциялардыц басын біріктіріп бір жүйеге келтірді.
Сөзсіз, бүл теорияда қышкылдық-негіздік әрекеттесудің
бәрін түгелдей қамти алмайды.
Ііротонды теория деп аталған Бренстед көзқарасында сутек
Н+ катионы қатысқан реакциялар протолитті реакциялар деп
бѳлінеді (электрон катысатын реакцияларды тотығу-тотықсыздану
реакциялары деген сиякты).
Бренстедтіц айтуынша кышқыл — протон беретін зат, яғни
протон доноры, ал негіз — протон косып алатын.зат, яғни протон
акцепторы. Мүндай заттардыц кұрамында Аррениус теориясындағыдай
Н+ жэне ОН “ иондарынын болуы да, эрі олардыц электролит
болуы да шарт емес. Бұл теория бойынша қышқыл протон
беріп жіберіп, тиісті негізге айналады:
Қышкылі5=гпротон-|- негізі.
Негіз протон косып алып, кышкылға айналады
Негізг + протон±^кышқыл2.
Демек,
қышқылі -f- негізг^негізі +кышқыл2.
Мысалы:
кышкыл + негіз^негіз + қышкыл
HC1 + NH3^ C 1 ” + [NH4I +
НС1 + Н20^±С 1-+ [Н3ОІ +
h 2o + n h 3^ o h - + [NH4I +
Протонды теория бойынша қышкылдар мен негіздердіц катарына
молекулалармен бірге иондар да жатады. Сондыктан
оларды бейтарап, катионды, анионды деп бѳледі:
274