2 не

пан онға карай, яғни ол металдардағы d-электрондардыц саны
көбейетін бағытта (III-тарау, § 8) жүрсек, химиялык активтігі
аздап та болса кемиді (70-кесте).
70-кесте
К,осымша (не В) топтардағы металдардын химиялык активтігінің ѳзгеруі
Ton I н ill IV V VI VII VIII
Косымша
(не В) топтын
бас элементі Си Zu
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni
Ионданудын
орта энергиясы
(к Д ж /
моль)
782,4 920,5
539,7 669,5 677,8 708,4 721,7 778,2 794,9
Сонымен осы карап шыккан бағытта бұл металдардын, тотыксыздандырғыш
кабілеті, демек, металдык касиеті кемиді.
Бұл косымша топтар (не В) элементтерінің негізгі топтын
металдарынан, әсіресе сілтілік жэне сілтілік-жер металдарынан
бір айырмашылығы комплекс косылыстар түзуге бейім келеді.
Мұндай косылыстарды кейбір негізгі топтардын, мысалы
III А, IV А жэне V А топтарынын элементтері де түзеді.
Ендігі жерде косымша топ элементтерін жекелеп окуға кіріспес
бүрын комплекс косылыстарымен танысып ѳтейік.
XVIII тарау
КОМПЛЕКСТІ ҚОСЫЛЫСТАР
Валенттік жайындағы ілім химияға әбден орныкканнан кейін
химиялык косылыстардын барлығы карапайым не атомдык
косылыстар жэне комплексті немесе молекулалык косылыстар
делініп екіге бѳлінгендей болды.
Біздін осы уакытка дейін окып келген косылыстарымыздын
басым кѳпшілігі элементтердін атомдары косылысудан түзілген
атомдык косылыстар. Бірак осымен катар біз кейбір күрделі
косылыстармен де таныспыз, олар: кристаллогидраттар (Na2S 0 4-
•ЮН20), аммиакаттар (CuS04-4NH3), ашудас (KA1(S04)2-
• 12Н20), тиоарсенаттар (Na3AsS4), криолит (Na3AlFe) (X тарау,
§ 2), фторсиликаттар (Na2SiF6) (XIII тарау, § 8), кремний фторсутек
кышкылы (H2SiF6).
Комплексті косылыстар туралы ілімнің негізін жасаған Швейцария
ғалымы Альфред Вернер (1893 жыл). Вернердіц пікірі
бойынша косылыстарды бірінші ретті (карапайым) жэне жоғары
ретті деп екі топка бөлуге болады. Жогары ретті косылыстар
бірінші ретті (карапайым) косылыстардын ѳзара бірігуі нәтижесінде
түзіледі. Олардын кейбіреулері катты күйінде де және
еріген күйінде де тұракты болады, ал енді біреулері катты күйінде
497