You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
гияда арнаулы болат, құйма жасау үшін колданады, мысалы,<br />
О 1% Ті косылса ондай болат ѳте катты, серпімді болады, онан<br />
рельс, вагондардың осін, дѳнгелегін жасайды. Титан араласкан<br />
металдар ѳте маңызды конструктивтік материал болды. Титанды<br />
күймалар өте жоғары температураға ұзак уакыт шыдамды<br />
келеді. Титан карбидінің каттылығы алмаздай.<br />
Титанды алу үшін мына реакцияны пайдаланады:<br />
TiCl4.+ 2Mg = 2MgCl2 + Ti<br />
Титан алюминийден сәл ауыр, бірак одан үш есе берік. Ти-,<br />
танның адам баласына келтіретін пайдасының келешегі мол.<br />
Титанның косылыстарынан, оның диоксиді Т і0 2 ақ бояу ретінде<br />
(титан әгі), отка берік лабораториялык ыдыс жасауға<br />
колданылады.<br />
§ 3. Ц И Р К О Н И Й<br />
Цирконий табиғатта циркон ZrSi0 4 жэне баддалеит<br />
Zr02 деген минералдар түрінде кездеседі.<br />
Біздің елде цирконий Кола түбіндегі, Донбаста бар.<br />
Қазіргі кезде цирконий да кец колданылатын болады. Оныц<br />
коррозияға тѳзімділігі жэне нейтрондарды сіцірмейтіндігі оны<br />
атомдык реакторлар (сүңгуір кайыктарда) жасауга таптырмайтын<br />
материал етті. Цирконий кұймаларға араластыруга да<br />
өте керекті бағалы зат болады, мысалы мыс, магний, алюминийге<br />
аздап та болса цирконий араластырса, олардыц беріктігі,<br />
тѳзімділігі бірнеше есе ѳсумен қабат негізгі касиеттері — электрөткізгіштігі<br />
(Си мен Al), жецілдігі (Mg мен Al) кемімейді.<br />
Англияда 1947 жылы барлык кұймаларға 0,5% ғана Zr араластырса,<br />
1953 жылы 56,5% араластырған.<br />
Цирконийдіц косылыстарынан мацыздылары — цирконийдіц<br />
диоксиді Z r0 2 отқа берік (t°C = 2700°), химиялык<br />
әрекетке төзімді, сондыктан отка берік бүйымдар, мысалы тигель,<br />
балкуы киын шыны, глазурь, эмаль жасауга колданылады.<br />
Цирконий карбиді ZrC титанныц к-арбиді сиякты, алмаз<br />
орнына ұсталады.<br />
Гафний. Гафнийдіц жер кыртысындағы мѳлшері күмістен<br />
25 есе, алтыннан 1000 есе артык, бірак ѳте бытырацкы, бір жерде<br />
көп болып кездеспей, циркониймен аралас кездеседі.<br />
Гафнийдіц химиялык касиеттері цирконий касиетіндей, физикалык<br />
қасиеттерінде айырым бар (74-кесте).<br />
Гафний оксидін цирконийдіц оксиді колданатын жерлерде<br />
колданады, жэне ол электрон лампаларына керекті кұйма ж а<br />
сау үшін пайдаланады.<br />
Ванадий топшасы. Ванадий топшасына ванадий, ниобий<br />
жэне тантал кіреді; бұлардыц жалпы сипаттамасы 75-кестеде<br />
кѳрсетілді. Скандий жэне титан топшасы сиякты ванадий топшасындагы<br />
металдар үлкен периодтардыц жуп катарларыныц<br />
элементтері.<br />
Бул косымша (V В) топтағы металдардыц негізгі топтагы<br />
537
Change language