Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
59-сурет. Ориентациялык, (а), индукциялык<br />
(б) жэне 'дисперсиялык күштер в) аркылы<br />
молекулалардыц байланысуы<br />
диполь индукцияланады (59-сурет, б). Тұракты диполь мен индукцияланған<br />
диполь біріне-бірі эр аттас полюстері аркылы тартылысады.<br />
Полюссіз молекулалар да ѳзара байланыса алады. Буран<br />
Н2, N2 жэне Ar сиякты полюссіз молекулалардан тұратын<br />
заттардын, суйык жэне катты күйде болуының өзі дәлел. Полюс -<br />
сіз молекулалар лездік дипольдарға жатады дедік. Лездік<br />
дипольдар да тұракты дипольдар сиякты бағдарласып тартылысады<br />
(59-сурет, в). Лездік дипольдердің әсерлесуі<br />
нәтижесінде туатын күштер дисперсиялык күштер<br />
деп аталады. Дисперсиялык күштер — барлық молекулалар<br />
арасында болатын универсал күштер. Түсінікті болу<br />
үшін ориентациялық, индукциялык жэне дисперсиялық күштер<br />
жеке-жеке карастырылады. Бірак, іс жүзінде бұл үш күштіц<br />
үшеуі де бір мезгілде болуы мүмкін. Муны 28-кестеде келтірілген<br />
деректерден байкауға болады.<br />
Кейбір заттардын молекулаларынын арасында туатын күштердін<br />
салыстырмалы үлесі<br />
Зат<br />
Ориентациялык<br />
күштер<br />
Салыстырмалы үлес (%)<br />
Индукциялык<br />
күштер<br />
28-кесте<br />
Дисперсиялык куштер<br />
н. 0 0 100<br />
НСІ 14,4 4,2 81,4<br />
NH.-) 45,0 5,3 49,7<br />
Н2О 76,9 4,1 19,0<br />
28-кестеден полюссіз молекулалар (Н2) тек дисперсиялык күштер<br />
көмегімен байланысатынын көреміз. Полюсті молекулалар<br />
(HCl) үш күштің үшеуініц де әсерімен байланысады. Полюстілігі<br />
өте үлкен су молекулалары негізінен ориентациялык күштер<br />
аркылы байланысады.<br />
Сонымен, катты жэне суйык күйдегі ковалентті косылыстардыц<br />
молекулалары Ван-дер-Ваальс күштері аркылы байланыскан.<br />
Ван-дер-Ваальс күштерініц валенттілік күштерінен мынадай айыр-<br />
157
Change language