Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
1) Молекула бейтарап бѳлшек; 2) Сілтілік металдардың<br />
тотығу дәрежесі эр уакытта + 1 : Сутектін тұз тәріздес гидридтерден<br />
(мысалы, LiH, СаН2, ВаНг жэне т. б.) баска косылыстарындағы<br />
тотығу дәрежесі -f- I; 3) Оттектін, пероксокосылыстардан<br />
баска косылыстарындағы тотығу дәрежесі — II. Осы<br />
жағдайларды ескере отырып элементтердін, тотығу дәрежесін<br />
оңай есептеуге болады. Мысалы, күкірт кышкылындағы H2SO4<br />
күкірттің тотығу дәрежесі + V I, ал фосфор кышқылындағы<br />
Н3РО 4 фосфордың тотығу дәрежесі + V.<br />
Тотығу дәрежесі — шартты түсінік, сондыктан көбіне элементен<br />
тотығу дәрежесі оның валенттігіне тең болмайды. Мысалы,<br />
көміртектін метандағы СН4, тотығу дәрежесі —IV, метил спиртінде<br />
СН3ОН — II, ал кұмырыска альдегидінде НСОН-нөл. Ал іс жүзінде<br />
көміртек атомы аталған косылыстардын барлығында да төрт<br />
валентті. Мұны төменде келтірілген кұрылым формулалардан<br />
көруге болады.<br />
Н<br />
Н<br />
' ' О<br />
Н - С - Н , Н - С - О Н н - с ^<br />
1 I ' \<br />
Кейбір жағдайларда тотығу дәрежесінің мәні бөлшек сандар<br />
болып келеді. Мысалы, -азотты сутек кышкылындағы HN3 азоттың<br />
тотығу дәрежесі —1/ з Ѵ к а л и й пероксидіндегі КО2 оттектін тотығу<br />
дәрежесі — 1 /2 т. с. с.<br />
Тотығу дәрежесінін шартты шама екенін тағы мынадан байкауға<br />
болады. Калий, хроматында К2С1-О4 хромның тотығу дәрежесі<br />
+ѴІ, ал шындығында бұл косылыста + 6 зарядталғаН<br />
хром ионы жок; хром атомындгғы он за.рядтын эксперимент<br />
жүзінде анықталған шын мәні +0,2. Дэл осы сиякты күкіртсутекте<br />
H2S күкірттін тотығу дәрежесі —2, ал күкірт^атомындағы<br />
теріс зарядтьщ шын мәні—0 , 1 .<br />
Ғ 2 және N 2 сиякты бірдей атомдардан тұратын полюссіз<br />
молекулалар кұрамындағы атомнын тотығу дәрежесі нөлге<br />
тен деп есептелінеді. Жоғарыда айтылғандар тотығу дәрежесінін<br />
шартты түсінік екенін көрсетеді. Бірак, шарттылығына карамастан<br />
элементтін тотығу дәрежесі туралы түсінік химияда кең<br />
колданылады. Бұл түсінік, әсіресе, тотығу-тотыксыздану реакцияларыньщ<br />
тендеулерін кұрастырғанда өте кажет.<br />
§ 13. МОЛЕКУЛАЛАР АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС<br />
Атомдар бір-біріне тартылысып молекула түзеді. Тартылыс<br />
күштері тек атомдар арасында ғана емес, молекулалар арасында<br />
да болады. Молекулалар арасында тартылыс күштерінін болатынына<br />
заттардын катты жэне сұйык күйде болуының өзі дәлел.<br />
Мынадай мысал келтірейік. Хлор — кәдімгі жағдайда екі атомды
Change language