You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
катализатор. Соның өзінде аммиактың шығымы 15— 20%; түзілген<br />
аммиакты ажыратып алу үшін газдар қоспасын салкыкдатып,<br />
аммиакты конденсациялайды. Реакцияласып үлгірмеген<br />
азот-сутек коспасына кажетті мөлшерде азот пен су*гекті косып<br />
процеске кайта жібереді (рециркуляция). (Аммиактыц синтезініц<br />
технологиясы орта мектеп окулығында біраз толык жазылган<br />
). Аммиак алудыц екінші бір әдісі цианамид әдісі, ол<br />
кальций карбидініц азотпен тікелей косыла алатындығына<br />
негізделген.<br />
Алдымен кальций карбидін алу үшін кальций оксидін (CaO)<br />
не әктасты (СаСОз), тас көмірмен араластырып электр пеиіте<br />
кыздырады:<br />
СаО + ЗС = С аС 2 + СО.<br />
Қыздырған кальций карбидініц бір жеріне туралап азотты<br />
үрлейді. Сол арада карбид пен азот реакцияласады:<br />
CaC2 + N2 = CaCN2 + C<br />
ДН° = -2 8 9 ,5 кДж/моль<br />
Реакциядан бөлініп шығатын кѳп жылу айналадагы карбид<br />
массасын кыздырып реакция каулап, карбид реакцияласып<br />
болтан кезде тана токтайды.<br />
Кальций цианамиді кара сұр түсті ұнтак; осыган 110°С —<br />
кыздырылган жэне 600 к Па кысылтан су буын жіберсе мынадай'<br />
реакция жүреді:<br />
CaC N 2-|-3H 20 = CaC03-|-2N H 3<br />
Д Н ° = — 75,3 кДж/моль<br />
1904 жылдан 1920 жылдарга дейін аммиакты цианамид эдісімен<br />
алып келді, одан бергі жерде аммиак алатын заводтардыц<br />
барлыгы, алгаш 1913 жылы шыккан, синтез эдісіне сэйкес<br />
салынды.<br />
Лабораторияда аммиакты мына реакция бойынша алады:<br />
C a ( 0 H )2 + 2NH4Cl = C aC l2 + 2NH3 + 2H20 .<br />
Жер жүзінде ѳндірілетін аммиактыц 75 проценті тыцайткыш<br />
жасауга жұмсалады, фосфор мен калийден гѳрі азот тыцайткыштарыныц<br />
колданылуыныц күшті дамуы аммиак алудыц арзан<br />
жолдарын табу міндетін койып отыр. Аммиак алудыц арзан<br />
жолдары аммиакты: а) мүнай ѳцдейтін заводтардыц риформингтарынан<br />
шығатын газдардан, б) кокс пештерініц газдарынан,<br />
в) табиғи газдардан алу."<br />
Физикалык касиеттері. Аммиактыц молекуласы үш<br />
бұрышты пирамида тэрізді (93-сурет). Пирамиданыц табанындағы<br />
үш бұрыштыц бір жағы, 0,16 нм, пирамиданыц биіктігі,<br />
0,038 нм, gJ(NH) = 0,102 нм. Аммиак ауадан жецілірек 1 л салмағы<br />
0,77 г. Аммиакты сактағанда, тасығанда, сұйык түрде<br />
6 — 7-105 Па кысымды болат баллондарда ұстайды. Суда өте<br />
жаксы ериді: 20 градуста 1:700; 0 градуста 1:1200 көлем. Аммиактыц<br />
суда жаксы еруі, N H3 пен Н 20 молекуласынын арасында<br />
380
Change language